Отварање нa транспортна фирма – целосен водич

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на 📞 075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

Отварањето на сопствена транспортна фирма за превоз на стока претставува амбициозен потфат, но истовремено и атрактивна можност во услови на растечка побарувачка за транспортни услуги. Во Македонија, многу искусни професионални возачи и претприемачи размислуваат да ја искористат својата експертиза и да започнат сопствен бизнис во патниот товарен транспорт, како на домашниот така и на меѓународниот пазар. Сепак, за успешно реализирање на оваа идеја потребно е темелно планирање, запознавање со законските обврски и исполнување на низа услови.

Овој водич ги опфаќа сите аспекти – од проценка на пазарниот потенцијал и регистрација на фирмата, преку добивање потребни лиценци и опремување на возниот парк, па сè до вработување возачи, осигурување, финансиско работење и привлекување клиенти.

Кратка содржина

Пазарен потенцијал: Транспортниот сектор во Македонија бележи раст и нуди значителен потенцијал за нови компании поради зголемената потреба за превоз на стоки на локално и меѓународно ниво.
Регистрација и Правна форма: За основање транспортна фирма треба да се одбере соодветна правна форма – најчесто ДООЕЛ/ДОО (друштво со ограничена одговорност) поради ограничената одговорност, но можно е и како ТП (трговец поединец). Фирмата се регистрира во Централниот регистар со дејност “превоз на стока”.
Лиценци и дозволи: По регистрацијата, потребно е да се обезбеди лиценца за вршење јавен превоз на стока (домашен и/или меѓународен) од Министерството за транспорт и врски. За добивање лиценца се бара исполнување услови: минимум број на возила, технички исправни камиони, обезбеден паркинг/гаражен простор, платени даноци и најмалку една година искуство во внатрешен превоз (за меѓународна лиценца).
Возен парк: Неопходно е да се формира соодветен возен парк – камиони кои ги исполнуваат техничките и безбедносните прописи (редовни технички прегледи, тахографи, соодветна носивост). Возилата може да бидат сопствени или под лизинг, но мора да бидат регистрирани на фирмата и редовно одржувани.
Возачи и обука: Потребно е ангажирање квалификувани возачи со соодветни возачки дозволи C или CЕ категорија, валидни лекарски уверенија и психофизички прегледи. Возачите треба да поминуваат обуки за безбедно управување и да ги почитуваат пропишаните работни часови и одмори (тахограф режим).
Осигурување и безбедност: Заштитата од ризици е клучна – задолжително е осигурување на возилата (авто-одговорност, зелена карта за странство) и се препорачува карго осигурување (осигурување на товарот). Фирмата мора да ги следи безбедносните стандарди, правилно да го обезбедува товарот и да се придржува до законските одговорности за превозникот.
Фискализација и сметководство: Транспортната фирма треба да води уредно сметководство – издавање фактури, пресметка на ДДВ и данок на добивка, евиденција на трошоци за гориво, одржување и плати. Доколку врши наплата во готово од клиенти, потребна е фискална каса и издавање фискални сметки. Правилното финансиско работење и исполнувањето на даночните обврски се од големо значење.
Маркетинг и клиенти: За успешно работење, неопходно е да се изгради база на клиенти преку маркетинг и добра репутација. Ова вклучува поврзување со шпедиции и производствени компании, користење онлајн платформи за пронаоѓање товар, рекламирање на услугите и одржување високо ниво на професионалност и доверливост за да се обезбеди постојан ангажман.

Побарувачка и потенцијал на транспортниот сектор

Современи камиони на товарниот транспортен сектор секојдневно минуваат илјадници километри, снабдувајќи го пазарот со најразлични стоки. Побарувачката за патен товарен транспорт во Македонија е во пораст, поттикната од зголемената трговија, развојот на домашните компании и фактот што нашата држава е транзитна рута помеѓу важни пазари. Географската положба на Македонија – преку меѓународните коридори 8 и 10 – ја прави природен мост за превоз на стоки помеѓу истокот и западот на Балканот. Дополнително, глобалните трендови како растот на е-трговијата и синџирите на снабдување создаваат потреба од брз и ефикасен транспорт на производи, што отвара простор за нови превозници.

Ваквите услови значат дека има значителен пазарен потенцијал за отворање транспортна фирма. Домашниот пазар бара редовен дистрибутивен превоз (на пример, прехранбени производи, суровини за фабриките, градежни материјали), додека меѓународниот превоз нуди можности за соработка со странски партнери и извозно-увозни компании. Според официјалните статистики, количината на превезена стока по пат во Северна Македонија бележи континуиран раст во последните години, достигнувајќи рекордни нивоа. Ова укажува на тоа дека „колачот“ на транспортните услуги станува сè поголем, па новите фирми имаат шанса да обезбедат дел од пазарот со добра услуга и конкурентни цени. Секако, конкуренцијата постои – и од веќе етаблирани домашни транспортери и од странски превозници кои транзитираат – но со внимателно планирање и професионален пристап, нов влез на пазарот е возможен и одржлив.

Важно е претприемачите да направат иницијална анализа на пазарот: да идентификуваат сектор или ниша која е недоволно покриена (на пр., превоз на расипливи продукти со ладилници, превоз на опасни материјали ако се сертифицирани, или пак експресна испорака на помали пратки). Исто така, да се земат предвид сезонските осцилации – градежниот сектор има поголема побарувачка во летни месеци, земјоделските производи во периодот на жетва и сл. Познавањето на пазарниот потенцијал и трендови ќе ви помогне да го позиционирате вашиот транспортен бизнис правилно од самиот почеток.

Правна форма и регистрација на фирма

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на 📞 075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

Откако ќе одлучите да стартувате транспортна дејност, првиот чекор е изборот на правна форма и регистрација на компанијата. Во Македонија, транспортната дејност може да се врши преку различни правни форми на претпријатија, но најчести и најпрактични се следниве:

Друштво со ограничена одговорност (ДОО/ДООЕЛ): Ова е најпопуларната форма за ваков тип бизнис. ДООЕЛ означува друштво со еден основач (едно лице), додека ДОО е со двајца или повеќе основачи. Главна предност на оваа форма е ограничената одговорност – сопствениците одговараат за обврските на фирмата само до износот на вложениот капитал. Минималниот основачки капитал за ДОО/ДООЕЛ е 5.000 евра во денарска противвредност, што е потребно да се уплати при основање, но тие средства понатаму можат да се искористат за купување возило или други потреби на бизнисот. ДООЕЛ/ДОО може слободно да регистрира дејност “патен товарен транспорт” и нема законско ограничување ваквото друштво да врши транспортна дејност – напротив, повеќето поголеми транспортни компании се организирани како ДООЕЛ/ДОО.
Трговец поединец (ТП): Ова е форма на сопственичка дејност (претприемач поединец) каде што лицето регистрира дејност под свое лично име. Регистрацијата на ТП е поедноставна и не бара основачки капитал. Меѓутоа, кај оваа форма сопственикот има неограничена лична одговорност – одговара со целокупниот свој имот за обврските од работењето. Можно е искусен возач со сопствен камион да започне како ТП за внатрешен превоз, но треба да се има предвид ризикот (на пример, во случај на сообраќајна несреќа со голема штета или долг кон клиент, на удар доаѓа личниот имот). Исто така, ТП претежно одговара како физичко лице и може да биде потешко во добивање банкарски кредити или склучување договори со поголеми клиенти, споредено со ДООЕЛ.
Останати форми: Теоретски, можно е транспортна дејност да се врши и преку ортачко друштво, акционерско друштво и сл., но тие се поретки за мали и средни претпријатија. Акционерско друштво (АД) би дошло предвид само за многу големи компании со многу возила и акционери. За нов претприемач, ДООЕЛ или ТП се далеку поверојатни опции.

Регистрација на компанијата: Процесот на регистрација се одвива преку Регистрационен агент, овластен од Централниот регистар на РСМ. Потребно е да се подготват основачки акти (изјава за основање за ДООЕЛ или договор за основање за ДОО), да се одреди име на фирмата кое не е веќе зафатено, седиште (адреса) и да се дефинираат дејностите на компанијата. Важно е дејноста превоз на стока да биде наведена (во Националната класификација на дејности ова спаѓа под шифра НКД 49.41 – „Превоз на товар по пат“ или слично). При регистрацијата, покрај основачкиот капитал за ДОО/ДООЕЛ, се приложуваат и други документи: копија од лична карта на основачот(ите), уплатница за административна такса, изјава за исполнетост на условите (за одредени регулирани дејности, иако за самото основање транспортна фирма не е потребна посебна дозвола – дозволата/лиценцата за транспорт се добива откако фирмата ќе се регистрира).

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на 📞 075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

Самата регистрација може да се заврши релативно брзо (неколку работни дена) доколку документите се комплетни. Регистрант.мк, како сервис за основање фирми, може значително да помогне во овој процес – од советување за соодветна правна форма, до подготовка на документацијата и поднесување до Централниот регистар. Откако ќе добиете Решение за регистрација и ЕДБ (единствен даночен број) за фирмата, вашата компанија официјално постои и може да преминете на следните чекори поврзани со транспортната дејност.

Барања и лиценци за вршење транспортна дејност

Регистрацијата на фирмата е само првиот чекор. За реално да започнете со превоз на стока како услуга, македонските закони предвидуваат дека мора да обезбедите лиценца за вршење јавен превоз на стоки во патниот сообраќај. Ова е клучен документ (дозвола) кој го издава Министерството за транспорт и врски и кој гарантира дека превозникот ги исполнува потребните услови за безбедно и законито да врши транспорт. Постојат две главни категории на лиценци во овој сектор:

Лиценца за внатрешен (домашен) превоз на стоки: ја овозможува дејноста превоз на товар внатре во Македонија (меѓу градови, до клиенти во државата). Ако основате фирма и планирате да превезувате стока само на домашен терен во почетокот, ќе ви биде потребна оваа лиценца.
Лиценца за меѓународен превоз на стоки: е неопходна доколку сакате да вршите транспорт надвор од Македонија, односно да превезувате увозна/извозна стока или транзит низ други држави. Оваа лиценца ви дозволува да склучувате договори за превоз со странски партнери и да учествувате во меѓународни транспортни зделки. Вообичаено, за да се стекне меѓународна лиценца, компанијата прво треба да поседува домашна лиценца и да има најмалку една година искуство во внатрешниот превоз. Ова значи дека новоотворена фирма обично започнува со домашна лиценца, па по една година работа може да аплицира и за меѓународна.

Услови за добивање лиценца: Законската регулатива (Законот за превоз во патниот сообраќај) пропишува неколку услови што мора да ги исполнува вашата фирма за да добие лиценца за јавен превоз на стока:

Минимален број возила: Превозникот треба да располага со соодветен возен парк. За домашна лиценца за товарен превоз, доволно е да имате најмалку едно регистрирано товарно возило кое ги исполнува техничките услови. За меѓународна лиценца, условите се построги – потребно е да имате најмалку две товарни моторни возила (на пр. два камиони или еден камион и едно приколично/полуприколично возило) регистрирани на името на фирмата. Возилата можат да бидат во сопственост на друштвото или под лизинг/закуп, но во секој случај мора да се обезбеди доказ за располагање со нив (сообраќајни дозволи на фирмата или договор за лизинг).
Технички исправни и опремени возила: Сите камиони треба да ги исполнуваат пропишаните критериуми за техничка исправност и безбедност согласно законите за безбедност на сообраќајот. Тоа подразбира дека возилата се регистрирани, со важечки технички прегледи, со сите неопходни уреди (на пр. исправен тахограф, уреди за GPS ако се бара, соодветна сигнализација и опрема за прицврстување на товарот). Постојат и посебни техничко-експлоатациони услови зависно од видот на превозот – на пример, ако превезувате расиплива храна, ладилниците мора да ги задоволуваат условите; за опасни материи треба АДР опрема итн. Но за општ товарен превоз, фокусот е на исправност и безбедност на камионите.
Обезбеден паркинг или гаражен простор: Превозникот мора да располага со соодветен простор за паркирање и одржување на возилата. Ова може да биде сопствен плац/гаража или изнајмен простор. При аплицирањето за лиценца обично се бара документ (на пр. имотен лист или договор за закуп) како доказ дека имате место каде што камионите ќе бидат стационирани кога не се на пат, и каде што може да се врши сервисирање или инспекција по потреба. Ова е важно од аспект на безбедност и екологија – да не се паркираат тешки товарни возила на несоодветни локации.
Финансиска и даночна дисциплина: Еден од условите е фирмата да ги има платено сите јавни давачки поврзани со дејноста. Тоа значи да немате долгови по основ на даноци, придонеси и сл. кон државата. Пред издавање на лиценцата, надлежните органи проверуваат дали компанијата има чиста евиденција (на пр. платени се социјалните придонеси за вработените, нема неплатен ДДВ или данок на добивка од минати периоди, итн.). Ова осигурува дека лиценцата ја добиваат само сериозни фирми кои делуваат законски.
Искуство (за меѓународен превоз): Како што споменавме, за меѓународна транспортна лиценца, законот бара претходно искуство од најмалку 1 година во внатрешниот превоз. Овој услов има за цел да осигури дека превозникот веќе го воспоставил работењето дома и стекнал одредена рутина и сигурност пред да се впушти на посложениот меѓународен пазар.

Процедура за аплицирање: Апликацијата за лиценца се поднесува до Министерството за транспорт и врски (сектор за патен сообраќај). Се пополнува барање во кое се наведуваат податоци за фирмата, видот на лиценцата што се бара (домашна или меѓународна), бројот на возила и сл. Кон барањето се приложуваат докази за исполнетост на гореспоменатите услови: доказ за возила (сообраќајни дозволи или договори за лизинг), доказ за простор (имотен лист или договор за закуп на паркинг), потврда дека немате даночен долг (обично се добива од УЈП), и други документи ако се бараат. Исто така, се уплатува административна такса и надоместок за издавање лиценца.

По административна обработка, доколку условите се исполнети, Министерството издава Решение за издавање лиценца. Лиценцата се издава во вид на сертификат (хартиен документ) на име на фирмата и има рок на важност (обично неколку години, на пр. 5 години, со можност за обновување). За секое возило што ќе оперира под таа лиценца, се издава извод од лиценцата – посебен документ кој се чува во возилото. Законска обврска е секое лиценцирано товарно возило при контрола да го има со себе изводот од лиценцата, покрај сообраќајната дозвола.

Без добиена лиценца, не е дозволено комерцијално да превезувате товар за клиенти. Доколку инспекција утврди дека фирма врши јавен превоз без соодветна лиценца, следуваат високи глоби и забрана за вршење дејност. Оттаму, ова е чекор на кој треба да му се посвети посебно внимание. Добрата вест е што еднаш кога ќе ги исполните условите и ќе ја добиете лиценцата, понатаму со придржување до правилата (обновување на лиценцата на време, пријавување секоја промена како ново возило или слично) можете непречено да работите.

Дополнителни дозволи: Покрај основната лиценца за превоз, зависно од природата на вашето работење, може да бидат потребни и други дозволи/согласности. На пример, ако планирате да превезувате опасни материјали, мора да ги почитувате ADR регулативите и да имате возачи со ADR сертификати. Ако вршите специјален транспoрт (претежок или преголем товар), за таков ванреден превоз се добива посебна дозвола за секое движење од надлежните (Министерство за внатрешни работи и ЈП Македонски патишта за траса). За меѓународен превоз, покрај македонската лиценца, ќе треба да обезбедите и меѓународни дозволи за секоја поединечна релација (билатерални дозволи меѓу држави, CEMT дозволи или TIR карнет ако се користи, зависно од тоа каде возите). Овие детали стануваат важни откако ќе навлезете во конкретни пазари, но во почетокот фокусирајте се прво на основната лиценца и исполнување на условите за неа.

Возен парк и технички барања

Возниот парк – камионите и останатите возила – е срцето на секоја транспортна фирма. Изборот на вистинските возила и нивната исправност директно влијаат врз способноста на компанијата да им служи на клиентите и да остварува профит. Еве неколку клучни точки што треба да се разгледаат во однос на возниот парк и техничките барања:

Избор на тип и големина на возила: Во зависност од тоа каков товар планирате да превезувате, треба да одредите какви камиони ќе набавите. За општ товарен превоз (палетизирана стока, градежни материјали, машини итн.) најчесто се користат тешки товарни возила од категорија N3 – шлепери со полуприколки или камиони со приколки, кои имаат носивост до 20-25 тони. Ако планирате да се специјализирате, изборот може да варира: на пример, за дистрибуција на помали пратки локално, можеби би користеле полесни доставни камиони или комби возила (категорија N1 или N2); за расипливи продукти – ладилници; за сипки материјали – кипери; за течности – цистерни, итн. Како почетник, честопати се почнува со еден универзален камион со церада (тентовирана полуприколка) кој овозможува превоз на широк спектар стоки. Понатаму, по добивање искуство и клиенти, возниот парк може да се шири и прилагодува.
Купување ново или половно возило: Бизнис-реалноста е дека новите камиони се многу скапи, но нудат поголема сигурност и пониски трошоци за одржување на почеток. Половните камиони се поевтини, но може да бараат почести поправки. Треба да направите пресметка и проценка на буџетот. Некои превозници започнуваат со половен камион (на пр. стар 5-10 години) за да ги намалат почетните вложувања, но важно е тој да биде во добра состојба и проверен (поведете искусен механичар при набавката). Други се одлучуваат за лизинг на ново возило, каде со месечни рати добиваат нов камион кој веднаш стапува во работа – ова ја намалува потребата од голем капитал одеднаш и обезбедува понова технологија (што може да биде предност и за добивање клиенти и за исполнување еколошки стандарди). Без разлика на изборот, планирајте и резервни средства за одржување – гуми, сервис, непредвидени поправки.
Технички прегледи и хомологација: Сите товарни возила мора редовно да вршат технички преглед (обично еднаш годишно за нови возила, а за постари можеби и почесто, според прописите). Техничкиот преглед осигурува дека возилото е исправно – кочниците, управувањето, светлата, осовински тежини и др. – и ги задоволува критериумите за безбедност на пат. Исто така, ако увезувате половно возило од странство, потребна е хомологација/атест при првото регистрирање во Македонија. Важно е да не се прави компромис со техничката исправност бидејќи неисправно возило може да предизвика несреќа, а и ќе ве спречат на пат (сообраќајната полиција и инспекциите вршат вонредни контроли, особено на товарни возила).
Тахограф и опрема: Камионите над 3,5 тони мора да имаат вграден тахограф – уред кој го регистрира времето на возење, паузите и брзината. Модерните возила имаат дигитални тахографи, за кои ќе треба и возачки картички. Фирмата треба да ги преземе сите мерки возачите правилно да ги користат тахографите и да ги почитуваат ограничувањата за дневно и неделно време на управување и одмор (ова е и законска обврска и дел од безбедносните стандарди, особено ако работите меѓународно подлежите на AETR договорот). Покрај тахограф, возилата треба да имаат и основна опрема: апарат за гаснење пожар, сигурносни триаголници, рефлектирачки елеци, комплект за прва помош, резервни светилки – сето тоа е задолжително по закон за секое возило. За обезбедување на товарот, набавете ремени за стегање, ќебиња, протизлизни подлоги и слично, бидејќи правилното обезбедување на товарот е критично (и законски регулирано).
Еколошки и регулаторни стандарди за возилата: Сè повеќе се обрнува внимание на еколошките стандарди (Еуро 4,5,6 мотори) и емисијата на издувни гасови кај тешките возила. Доколку планирате да оперирате во меѓународен сообраќај, особено кон земјите од ЕУ, препорачливо е возилата да бидат со повисок еколошки стандард (Еуро 5 или 6), бидејќи во спротивно може да се соочите со забрани за влез во одредени градови или повисоки патарини и такси. Во Македонија исто така има тренд на поттикнување почиста флота, па размислете и за ова на долг рок.
Одржување на возниот парк: Треба да воспоставите план за редовно одржување – како превентивни сервиси (смена на масло, филтри, проверка на сопирачки и сл.) така и за итни интервенции. Добра практика е да имате договор со сервис (особено за модерни возила, овластен сервис за одредена марка) или да ангажирате сопствен механичар ако имате повеќе возила. Стоењето на камионот поради дефект значи изгубена заработка, па затоа превенцијата е подобра од реакцијата. Исто така, водете евиденција за секое возило – километража, сервисна историја, потрошувачка на гориво – тоа ќе ви помогне да ги планирате трошоците и да го знаeте економскиот век на опремата.
Управување со возниот парк: Денес постојат технологии (GPS тракери, софтвер за флотно управување) кои можат да помогнат во следење на движењето на возилата, оптимизација на рути и контрола на потрошувачката на гориво. Разгледајте можност да вградите GPS уреди – тие не се прескапи, а можат да бидат корисни и за ваша контрола и за обезбедување на товарот од кражби. Клиентите исто така ценат кога превозникот може да им даде информација каде е нивниот товар во реално време.

Со добро одбран и одржуван возен парк, вашата фирма ќе може да ги исполнува обврските кон клиентите навремено и безбедно. Имајте на ум дека камионите се алатки за заработка – инвестирањето во нивна исправност и соодветност директно се исплаќа преку избегнување на проблеми на пат и градење на доверба кај клиентите.

Вработување возачи и потребни документи

Квалитетните и обучени возачи се витален ресурс за секоја транспортна компанија. Особено во сектор каде безбедноста и точноста во испораката се на прво место, ангажирањето на добри возачи со соодветни квалификации е приоритет. Еве ги главните аспекти на кои треба да обрнете внимание при вработување возачи и обезбедување на нивните документи:

Возачки дозволи (категории): За управување товарно моторно возило, возачот мора да поседува возачка дозвола C категорија (за камиони над 3,5 тони). Доколку возилото влече приколка или полуприколка (шлепер), потребна е и CЕ категорија (комбинација возило-приколка). Овие категории се стекнуваат со посебна обука и испит во авто-школа, а возачот мора да има најмалку 21 година (за C) односно 24 години (за CE) возраст во согласност со законот. Како работодавач, проверете ги возачките дозволи на кандидатите и уверете се дека важат (возачките дозволи имаат рок на важност, обично 5 години, по што се обновуваат со лекарски преглед).
Лекарски уверенија и психофизички прегледи: Професионалните возачи се должни периодично да поминуваат лекарски прегледи за проверка на здравствената и психофизичката способност за управување тешки возила. Согласно правилникот, возачите под 50 години обично треба да вршат контролен преглед на секои 5 години, а над 50 години почесто (на пр. на 2 години). Овие прегледи опфаќаат очен преглед, аудиометриски преглед, општа здравствена состојба, како и психолошки тест за процена на рефлексите и способноста за реакција. Како компанија, треба да барате од нововработените возачи важечко лекарско уверение дека се способни за C/CE категорија. Исто така, да водите евиденција и да ги потсетувате за навремено обновување на тие уверенија. Во пракса, ова не само што е законски услов, туку е и одговорност – возач со нарушено здравје претставува ризик и за себе и за други учесници во сообраќајот.
Сертификати и професионална компетентност: Во ЕУ постои т.н. CPC (Certificate of Professional Competence) обука за возачи (код “95” ознака на возачката дозвола) која ги обучува за економично и безбедно возење. Иако Македонија се уште не го има целосно имплементирано овој систем, корисно е возачите да имаат дополнителни обуки: на пр. за ADR превоз (ако ќе превезувате опасни материи, возачот мора да има ADR сертификат), за ракување со дигитален тахограф, за дефанзивно возење итн. Секое дополнително знаење значи повисоко ниво на професионалност. Како работодавач, можете да ги стимулирате возачите да посетуваат обуки – на долг рок тоа ќе значи помалку несреќи и помала потрошувачка на гориво.
Трудов однос и документи за вработување: Кога ќе одберете возач за работа, внимавајте на легалната постапка за вработување. Потребно е да склучите писмен Договор за вработување (на неопределено или определено време, зависно од потребите) со секој возач, да го пријавите во задолжително социјално осигурување (здраствено, пензиско) пред почетокот на работата, и да водите соодветна кадровска евиденција. Возачите спаѓаат во категорија на работници со зголемен ризик, па законските одредби за работното време се строги – максимално дневно време на управување, пауза после одредени часови возење, неделен одмор и сл. Овие прописи за работно време во меѓународниот транспорт се регулирани и со меѓународни договори (AETR) и се контролираат преку тахографите. Како работодавач, ваша обврска е да ги распределувате турите така што возачот да може да ги почитува овие ограничувања и да не го преоптоварувате. Освен тоа, секој возач треба да биде запознаен со Правилникот за безбедност и здравје при работа во вашата компанија, особено за безбедно вршење на товарење/истоварење.
Меѓународни документи за возачите: Ако планирате возачите да возат надвор од државата, проверете дали поседуваат важечки патни исправи (пасош) и евентуално визи ако се потребни за одредени дестинации (на пр. за влез во земји кои бараат виза за македонски државјани). За превоз во ЕУ, македонските возачи немаат визен режим, но за некои земји надвор од Европа можеби ќе треба. Дополнително, во меѓународен транспорт, доколку возачот е странски државјанин вработен кај вас, ќе ви треба атестација за возач (во ЕУ концепт) – меѓутоа ако вашите возачи се македонски државјани, тоа не е применливо. Не е на одмет возачите да имаат и Меѓународна возачка дозвола издадена од АМСМ, иако низ Европа македонската дозвола се признава директно.
Одговорност и однесување: При вработувањето возачи, освен документите, многу значи и самата личност и нејзиниот однос. Возачот е воедно и претставник на вашата фирма пред клиентот. Пожелно е да одберете лица кои се одговорни, точни и со коректен однос. Проверете препораки доколку кандидатот има претходно искуство во друга компанија. Разговарајте за тоа како би постапиле во одредени ситуации (доцнење, дефект, гранични формалности) – ова ќе ви даде слика за нивната сналажливост и професионалност.
Управување со возачки кадар: Откако ќе вработите неколку возачи, потребно е и добро да ги организирате смените и турите. Изготвувајте распоред кој ги почитува законските ограничувања и ја оптимизира искористеноста на возилата. Развијте систем за комуникација (рации, мобилни телефони, апликации) преку кој возачите ќе бидат во контакт со диспечер или менаџер за транспорт во случај на проблем. Водете евиденција за работните часови и патарините, дневници за пат – ова се документи кои и законски се бараат, но ќе ви служат и за контрола на ефективноста.

Да се резимира, вложувањето во добри возачи е вложување во успехот на вашата фирма. Осигурајте се дека секој кој ќе го управува вашиот камион ги има сите потребни дозволи и обуки, и создадете услови за задоволство на возачите (фер плата, редовна исплата, почитување на одморите). На тој начин ќе изградите лојален и способен тим, што е непроценливо во транспортниот бизнис.

Осигурување, безбедност и одговорност

Превозот на стоки е дејност исполнета со ризици – од сообраќајни незгоди, оштетување или губење на товар, па до непредвидени околности на пат. Затоа, секоја транспортна фирма мора сериозно да пристапи кон осигурувањето и управувањето со ризици, како и да ги почитува безбедносните прописи кои ја штитат и фирмата и клиентите. Во продолжение, разгледани се главните аспекти на осигурувањето, безбедноста и одговорностите:

Осигурување на возилата (авто-одговорност): Согласно законските прописи, авто-одговорноста (АО полиса) е задолжителна за секое моторно возило. Ова осигурување покрива штети што возилото би им ги причинило на трети лица во случај на сообраќајна незгода (материјални штети или повреди на други лица). При регистрација на камионот, мора да имате важечка полиса за авто-одговорност. Доколку ќе се вози во странство, потребно е и таканаречена Зелена карта – меѓународен сертификат за осигурување што важи во други држави. Проверете со осигурителната компанија дали земјите каде што ќе возите се покриени (на пр. во ЕУ и соседството зелената карта обично важи, но ако се оди на Блиски Исток можеби треба дополнителни полиси).
Каско осигурување: Каско осигурувањето е доброволно, но силно препорачливо особено за нови или скапи возила. Тоа покрива штети на вашиот камион во случај на незгода, кражба, пожар или друг немил настан, без оглед на вината. Иако претставува трошок, каско полисата може да ви заштеди големи финансиски губитоци при посериозен инцидент. Многу фирми со нови возила под лизинг се обврзани од лизинг-договорот да склучат каско. Пресметајте го ризикот – ако возилото ви е критична алатка за работа, подобро е да биде осигурено.
Осигурување на товарот (карго осигурување): Кога превезувате стока на клиенти, вие како превозник преземате одговорност за таа стока додека е во ваши раце. Според меѓународните конвенции (на пр. ЦМР Конвенцијата) и домашните прописи, превозникот е одговорен за евентуална штета, губење или кашнење на товарот, во одредени граници. За да се заштитите, постои осигурување на товар (Carrier’s Liability Insurance) или карго полиса, која ги покрива штетите на стоката до одредена вредност додека ја транспортирате. Многу клиенти, особено во меѓународниот транспорт, бараат од превозникот да има карго осигурување и да приложи копија од полисата пред да му доверат скапа стока. Овој вид осигурување ќе обезбеди финансиска надокнада доколку, на пример, при несреќа стоката се оштети или ако дојде до кражба при провала на камионот. Премијата зависи од типот на стока и покритието, но претставува паметна заштита од непредвидени обврски кон клиенти.
Почитување на безбедносни стандарди: Осигурувањето е финансиска заштита, но најдобро е да се превенираат несаканите настани. Тоа значи стриктно почитување на безбедносните прописи: возачите секогаш да ги почитуваат ограничувањата на брзина, да прават редовни паузи (уморен возач е опасност!), товарот да биде правилно распореден и обезбеден за да не дојде до поместување или паѓање од возилото, и камионите да не бидат преоптоварени над законски дозволената тежина. Преоптоварување не само што носи казни туку го зголемува ризикот од сообраќајни несреќи и оштетување на инфраструктура (мостови, патишта). Информирајте ги возачите за важноста на овие мерки – а и контролирајте ги, на пример преку вага при товарење, визуелна проверка на врзувањето на товарот и слично.
План за итни случаи: И покрај сите мерки, несреќи и инциденти можат да се случат. Добро е фирмата да има план за итни случаи – протокол како да се постапи ако камионот е вплеткан во сообраќајка или ако се појави дефект на пат. Возачот треба веднаш да го обезбеди местото (да стави триаголници, да облече елек), да ја извести полицијата ако има потреба и да ве контактира вас како работодавач. Од ваша страна, треба бргу да реагирате: ако има повредени – да се помогне, ако има оштетена стока – да се контактира клиентот и осигурувањето. Чувајте ги контактите на осигурителните претставници за штети при рака, како и контакт на служба за шлепување возила во земји каде што најчесто оперирате. Брзата и соодветна реакција во криза може да спаси животи, да го намали обемот на штетата и да ви ја зачува репутацијата пред клиентите.
Договорни одредби и одговорност: Кога склучувате договори за превоз со нарачатели, обрнете внимание на клаузулите за одговорност. Најчесто, во договорите се повикувате на општите услови за превоз и важечките закони (на пр. ЦМР ако е меѓународен транспорт), каде се дефинирани лимитите на одговорност (обично по килограм товар). Сепак, некои клиенти може да бараат повисоки нивоа на одговорност или пенали за кашнење. Бидете внимателни пред да прифатите строг услов – проценете дали можете да го исполните (на пр. достава за кратко време, што ако се случи непредвидена гужва на граница?). Подобро е однапред да се разјаснат овие аспекти отколку подоцна да се спори кој е виновен.
Законски усогласувања: Како транспортна компанија, подлежете на инспекциски надзор од повеќе институции – сообраќајна инспекција, трудова инспекција (за возачите), царински органи (ако работите меѓународно), инспекција за животна средина (ако имате склад или ракувате со опасни материјали) итн. Осигурајте се дека работите усогласено со законите – лиценцата да ви биде важечка, да ги чувате налозите за пат и тахографските записи како што пропишува законот, да правите технички прегледи навреме, возачите да не работат “на црно” и слично. Прекршувањата не само што носат казни туку можат да доведат и до одземање на лиценцата во потешки случаи, што би значело запирање на бизнисот. Поради тоа, воспоставете култура на безбедност и законитост – тоа долгорочно е најефикасниот начин да си ја заштитите фирмата.

Со правилно осигурително покритие и посветеност на безбедносните стандарди, ќе го минимизирате ризикот во работењето. Клиентите исто така преферираат превозници кои се грижливи и одговорни, па овие вложувања се исплаќаат и во вид на поголема доверба и подобар имиџ на пазарот.

Фискализација и сметководство за транспортна фирма

Финансиското работење на транспортната компанија е област која, иако може да делува бирократски, има директно влијание врз успехот и законитоста на вашиот бизнис. Тука спаѓаат правилната фискализација (доколку е применливо), водењето на сметководството, даночните обврски и контролата на трошоците. Во продолжение се главните точки на кои треба да обрнете внимание:

Фискализација – дали ви треба фискална каса?: Поимот фискализација се однесува на воведувањето на фискален апарат (касa) за евиденција на готовински промет и издавање фискални сметки. Многу дејности кои работат со готовина (трговија, угостителство итн.) мораат да имаат фискална каса. Кај транспортните фирми ситуацијата зависи од начинот на наплата: доколку вашите клиенти се претежно правни лица (фирми) кои ви плаќаат по фактура на банкарска трансакција, тогаш не сте должни да издавате фискални сметки – прометот се евидентира преку фактури и банковни извештаи. Но, ако планирате да вршите и услуги за физички лица и да наплаќате во готово (што е поретка ситуација во товарниот транспорт, но можно на пр. ако некој граѓанин нарача преселба, превоз на мебел итн. и ви плаќа кеш), тогаш ќе треба да имате фискална каса и да им издадете фискална сметка за платениот износ. Во пракса, повеќето транспортни компании работат исклучиво со фактури кон правни лица, па не користат фискална каса. Но, важно е тоа да го усогласите со вашиот модел на работење и да се консултирате со вашиот сметководител. Ако не користите каса, секоја финансиска трансакција треба да биде покриена со исправна фактура и уплатница.
Сметководство и евиденција: Како ДООЕЛ/ДОО, ќе треба да водите двойно книговодство и да изготвувате годишни сметки и финансиски извештаи. Поради тоа, речиси неопходно е да ангажирате сметководител или книговодствен сервис. Тие ќе се погрижат за тековното книговодство – евидентирање на секоја ваша фактура издадена кон клиент (приход), секој трошок (сметки за гориво, патарини, сервис, плати, дневници за возачи, амортизација на возилата итн.), како и пресметка на даноците. Редовната месечна евиденција ќе ви покаже дали работите позитивно, кои ставки ви се најголем трошок и сл. Транспортниот бизнис е динамичен со тековни трошоци (гориво, дневно одржување), па важно е сметководството да биде ажурно – на пример, да ги следите неплатените фактури од клиенти (побарувања) и вашите обврски кон добавувачи, за да одржите здрава ликвидност.
Данок на додадена вредност (ДДВ): Превозот на стоки како услуга е предмет на ДДВ според македонските прописи, со стандардна стапка од 18%, освен ако станува збор за меѓународен превоз, каде извозните услуги обично се со нулта стапка (0%) или ослободени, согласно даночните правила. Вашата компанија мора да се регистрира за ДДВ доколку оствари промет над прагот предвиден со закон (моментално околу 2 милиони денари годишно, но проверете ја тековната граница) или ако доброволно сакате да влезете во ДДВ системот порано (што често е корисно ако имате големи влезни трошоци со ДДВ – на пр. купување камион – па сакате да го повратите влезниот ДДВ). Штом сте ДДВ-обврзник, ќе треба да пресметувате ДДВ на вашите фактури кон домашни клиенти и да поднесувате месечни/квартални ДДВ пријави. При меѓународен транспорт, фактурите кон странски клиенти најчесто се со 0% ДДВ (извоз на услуга), но треба да се води точна евиденција и да се чува документацијата (CMR товарни листови потпишани на дестинација, како доказ дека услугата е извршена надвор).
Данок на добивка: Како и секоја компанија, и транспортната фирма подлежи на данок на добивка (профит) кој во Македонија изнесува 10%. Данокот се пресметува на годишно ниво врз основа на разликата меѓу приходите и расходите (со одредени даночни прилагодувања според законот). Добра практика е тековно, со помош на сметководителот, да следите дали работата ви е профитабилна. Иако плаќањето данок никому не му е драго, важно е да се планира – доколку годината ви е успешна, да се издвојат средства за плаќање на данокот следната година. Воедно, со разни законски можности можете да ја оптимизирате даночната основа (на пр. преку амортизација на камионите, која се признава како трошок и ја намалува добивката на која се плаќа данок).
Плати и придонеси: Доколку имате вработени возачи (или друг персонал), морате секој месец да пресметувате и исплаќате плата согласно договореното, и од неа да задржувате и уплатувате придонеси за пензиско и здравствено осигурување, како и персонален данок на доход. Бидејќи возачите често остваруваат и прекувремени часови или дневници за пат (дневници за службен пат при меѓуградски или меѓународни тури), потребно е и тоа правилно да се евидентира. Дневниците за службен пат до определен износ се неноданочиви и не подлежат на придонеси, но мора да имате наредба за службен пат и да пресметате колкав износ следува според денови и земји (за странство). Овие пресметки најчесто ги прави сметководителот, но вие како управител треба да ги обезбедите потребните информации (колку дена возачот бил надвор, во која земја, дали фирмата му платила сместување па не му следува полн дневница итн.). Правилната исплата на платите и придонесите не е само законска обврска туку влијае и на мотивацијата на возачите – редовната и фер исплата ја гради довербата кај вработените.
Следење на трошоците и профитабилноста: Во транспортниот бизнис, маржите може да бидат тесни, па затоа контролата на трошоци е од огромно значење. Горивото е еден од најголемите трошоци – следете ја потрошувачката на секој камион (литар на 100 км) и размислете за оптимизација на рутите за да се заштеди. Патарините, тунелските такси и друго исто така се значајна ставка при меѓународен транспорт. Трошоците за одржување варираат, но ставајте ги во план (на пример, знаете дека на ~100.000 km треба да смените гуми – испланирајте го тој трошок однапред). Сметководството може да ви изготви периодични извештаи по возило или по релација – за да видите која тура е профитабилна, а каде работите со загуба. Ова ќе ви помогне во креирање на ценовник и преговарање со клиентите.
Финансиска ликвидност: Превозничките компании честопати се соочуваат со временски јаз меѓу расходите и приходите. На пример, ќе имате веднаш трошоци за гориво, патарини, возачки дневници за една тура во странство, а клиентот може да ви плати дури по 30 или 60 дена по фактура. Тоа значи дека треба да имате доволно обртни средства за да ги покриете тековните трошоци додека да пристигне уплатата. Добар сметководствен систем и финансиско планирање ќе ви покажат колкав кеш-флоу ви е потребен. Понекогаш се користат и услуги како факторинг (продажба на побарувањата од фактури на банка/факторинг компанија за веднаш да добиете 80-90% од сумата), за да се одржи ликвидноста – но за почеток, најважно е да преговарате со клиентите разумни рокови на плаќање и да не преземате повеќе обврски одошто можете да финансирате краткорочно.

Во целина, совет е да имате добар и доверлив сметководител и да бидете вклучени во разбирање на бројките. Редовно прегледувајте ги финансиските извештаи – тие ќе ви откријат каде може да заштедите, како ви расте бизнисот и ќе ве предупредат ако работите со премногу низок профит. Еден успешен транспортен претприемач не е само добар логистичар, туку и добар менаџер на трошоците.

Маркетинг и стекнување клиенти

Откако ќе ги поставите оперативните основи на вашиот бизнис (фирма, лиценци, камиони, возачи), следниот голем предизвик е да обезбедите доволно работа – односно клиенти и товари за превоз. Транспортната услуга е конкурентна дејност, па потребно е активно да се промовирате и да изградите мрежа на соработка. Еве неколку насоки за маркетинг и наоѓање клиенти за транспортна фирма:

Вмрежување со шпедиции и компании: Во Македонија и пошироко, значаен дел од транспортот се одвива преку шпедиции (логистички компании) кои посредуваат помеѓу клиентите што имаат стока и превозниците. Поврзете се со шпедитерски куќи – претставете ја вашата фирма, оставете контакти и информирајте ги за вашиот возен парк и правците на движење кои можете да ги покривате. Често шпедициите бараат превозници со определени карактеристики (на пр. камион со церада 13,6 м, носивост 24т за релација Скопје-Љубљана) – ако ги знаете нивните потреби, полесно ќе се позиционирате. Исто така, директно контактирајте производствени и трговски компании во околината кои можеби имаат сопствени потреби од превоз (градежни фирми, дистрибутери на храна и пијалаци, извозници на земјоделски производи, фабрики и сл.). Понудете им ги вашите услуги – дури и ако прво немаат потреба, оставете професионален впечаток и контакт, за да ве имаат предвид во иднина.
Онлајн платформи за товар: Во денешно време, многу транспортери и шпедитери користат онлајн берзи на товар (фрахт-бурзи) каде што се објавуваат понуди за товар за одредени релации, а превозниците даваат понуди. Примери за вакви платформи во Европа се Timocom, CargoMatrix, TRANS.eu, Teleroute и др. Истражете дали овие или слични платформи се достапни и за Македонија. Регистрацијата најчесто бара претплата, но може да отвори врата до илјадници потенцијални зделки. Бидете претпазливи и проверувајте ги новите партнери (кредитна способност, репутација) пред да преземете товар од непознат извор, но генерално овие алатки се корисни за пополнување на капацитетите (на пр. ако вашиот камион е истоварен во Германија, преку берза можете да најдете товар за враќање кон Балканот, наместо да се враќате празни).
Дигитално присуство и рекламирање: Иако транспортниот бизнис традиционално се гради на лични контакти, не смеe да се занемари онлајн присуството. Направете веб-страница на вашата фирма каде јасно ќе ги наведете услугите (домашен и меѓународен превоз, тип на возила, специјалности), контакт информации и можеби референци доколку имате. Добро е веб-страницата да биде на македонски и англиски, бидејќи може да ве најдат и странски партнери. Искористете ги социјалните мрежи како LinkedIn (за B2B поврзувања) или Facebook (има групи поврзани со транспортот, или ваша страница за локална промоција). Објавувајте новости – на пример, фотографии од вашиот камион како пристигнува на дестинација, искуства од пат – сè што може да демонстрира дека сте активни и посветени. Ова не мора да биде агресивен маркетинг, туку повеќе градење на бренд и присутност.
Квалитет на услугата и репутација: Најдобра реклама во транспортниот бизнис е задоволен клиент. Ако успешно и навремено завршите неколку превози за одредена компанија, многу е веројатно дека ќе ве ангажираат повторно и ќе ве препорачаат на други. Затоа фокусирајте се на квалитет: почитувајте ги договорените рокови за превоз, внимавајте на товарот (без оштетувања, правилно утоварен/истовaрен), комуницирајте професионално (ако има доцнење поради објективни околности, известете навреме). Однесувањето на возачите исто така влијае – културен и услужлив возач при истовар може да остави одличен впечаток кај примачот на стоката, што потоа му се пренесува на вашиот клиент во вид на пофалба. Со тек на време, вака се гради репутација дека вашата фирма е доверлив партнер. Репутацијата е непроценлив маркетинг – во тесниот пазар превозниците често се познаваат по добар или лош глас.
Ценовна политика и понуди: Кога се нудите на нови клиенти, важен елемент е цената. Истражете ги пазарните цени за рутите кои планирате да ги возите. Превисоката цена нема да ви донесе работа, но и прениска цена може да значи работење без заработка и несериозен впечаток. Обидете се да понудите конкурентна, но одржлива цена. При пресметка на цена за одредена тура, земете ги предвид сите трошоци: гориво (пресметајте колку литри * цена), патарини, дневници за возач, амортизација на возилото за тие километри, евентуални трошоци за празно возење (ако нема товар назад). Додајте маржа за профит. Тоа ќе биде вашата крајна понуда. На клиентот презентирајте му ја цената заедно со вредноста што ја добива – на пр. „Нудиме превоз Скопје-Белград за XX евра, со осигурен товар и можност за следење на пратката“. Понекогаш, флексибилноста исто така продава – ако можете брзо да реагирате на итна нарачка, клиентот тоа го цени и може да плати малку повеќе за сигурност.
Договори и долгорочни соработки: Идеално, целта е да обезбедите неколку редовни клиенти со кои би имале договор за постојан ангажман. На пример, домашна фабрика која секоја недела има потреба од 5 камиони до одредена дестинација, или шпедиција која постојано ви дава релации. Затоа, кога ќе остварите контакт со потенцијален клиент, прашајте за нивните долгорочни потреби. Доколку видат дека сте заинтересирани за партнерство, може да ве вклучат во нивните планови (некои поголеми компании прават годишни договори со превозници). Долгорочен договор обично подразбира и некоја ценовна договореност или попуст за обем, но носи стабилност за вашиот бизнис. Секако, не се ставајте во зависност само од еден клиент – диверзифицирајте, за секој случај.
Следење на конкуренцијата и пазарот: Бидете информирани што се случува во транспортниот сектор. Кои релации имаат вишок превозници, а каде има недостиг? Дали цените на горивата нагло пораснале – тоа треба да го пресметате во новите понуди. Постојат здруженија на транспортери, или комори, каде членувањето може да ви помогне да дојдете до информации и контакти. На пример, во Македонија функционира Стопанската комора за транспорт или слични асоцијации – приклучете се.

На крај, не заборавајте дека маркетингот во овој бизнис има и „човечки фактор“ – изградете коректни односи, бидете чесни во договорите, почитувајте ги законите и луѓето со кои работите. Така, вашиот глас ќе се шири низ индустријата, а со тоа и можностите за нови зделки.

Заклучок

Отворањето на транспортна фирма за превоз на стока во Македонија е сериозен потфат кој бара внимателна подготовка, но носи и значителни можности. Секторот на патен товарен транспорт е крвотокот на економијата – секоја фабрика, градилиште или продавница зависи од камионите кои испорачуваат суровини и производи. За искусните возачи и претприемачи, да се премине од работeње за други кон основање сопствена фирма значи поголема автономија и шанса за повисока заработувачка, но истовремено и преземање на целата одговорност на бизнисот.

Во овој водич ги опфативме главните чекори: од оценка на пазарниот потенцијал, избор на правна форма и регистрација, преку добивање лиценци и исполнување законски услови, па се до составување на возен парк и тим од возачи, грижа за безбедност и финансиско работење, и конечно пронаоѓање клиенти. Секој од овие елементи е подеднакво важен. Клучот на успехот лежи во балансирањето на сите нив – нема смисла да имате врвна техника ако немате клиенти, ниту пак да преземете многу работа ако не можете квалитетно да ја извршите.

Затоа, пристапете систематски: информирајте се за прописите и не двоумете се да побарате стручна помош (на пр. консултација со Регистрант.мк за регистрација на фирма, сообраќаен експерт за лиценците или сметководител за финансиските аспекти). Изработете бизнис-план, макар и неформален – колку ќе ве чинат камионите, колкави ќе ви бидат фиксните трошоци месечно, како ќе дојдете до први клиенти. Со добар план ќе влезете посигурно во овој бизнис.

Не на последно место, градете ја вашата компанија со професионализам и страст. Транспортот не е лесна дејност – патиштата знаат да бидат тешки и долги, регулативите строги, а конкуренцијата жестока – но ако навистина уживате во овој занает, сопствениот бизнис ќе ви донесе големо задоволство. Гледајте на секој превоз како на своевидна мисија која мора да се изведе безбедно и навреме. Клиентите тоа ќе го препознаат и ќе ве наградат со лојалност.

На крај, тргнувајќи на ова патување на основање транспортна фирма, бидете подготвени постојано да учите и да се прилагодувате – законите може да се менуваат, пазарните услови исто така. Останете информирани, вложувајте во подобрување и никогаш не правете компромис со безбедноста и законитоста. Така, имате голема веројатност вашата транспортна приказна да биде успешна и долгорочна. Со среќа во реализацијата на вашата деловна авантура!

Отварање нa транспортна фирма – целосен водич