Отвaрањето на сендвичара или фастфуд – објект за подготовка и продажба на сендвичи со можност за седење и достава – во Скопје бара детална подготовка и усогласување со прописите. Во овој водич ќе ги опфатиме сите аспекти: пазарниот потенцијал, изборот и уредувањето на локацијата, регистрацијата на фирма, неопходните дозволи (санитарна согласност, HACCP, одобренија од институции), набавката на опрема и одржувањето хигиена, вработувањето и обуката на кадарот, соработката со платформи за достава (Wolt, Korpa, KlikniJadi) и маркетингот за привлекување и задржување на клиенти.

Целта статијате е идните претприемачи прецизно да знаат што ги очекува и како успешно да постават основа за својот мал бизнис со сендвичи во главниот град.

СОДРЖИНА:

1. Потенцијал на пазарот за сендвичари во Скопје
2. Избор на локација и уредување на објектот
3. Регистрација на фирма: соодветна правна форма и дејност
4. Потребни дозволи: санитарна согласност, HACCP систем, дозволи од АХВ и др.
5. Опрема, хигиена и технички услови
6. Работен кадар и обуки (хигиенски минимум, медицински прегледи)
7. Соработка со платформи за достава (Wolt, Korpa, KlikniJadi)
8. Маркетинг, социјални мрежи и лојалност на клиенти
9. Заклучок

1. Потенцијал на пазарот за сендвичари во Скопје

Скопје претставува динамичен урбан центар каде што брзата храна и особено сендвичите се дел од секојдневната исхрана за многу луѓе. Пазарот за сендвичари во главниот град има значителен потенцијал: густата популација на студенти, вработени и туристи создава постојана побарувачка за брзи, вкусни и пристапни оброци. Многу граѓани имаат забрзано темпо на живот и често немаат време за традиционален оброк, па затоа сендвичите и другата „to-go“ храна се популарен избор. Дополнително, во последниве години порасна трендот на нарачки за достава преку платформи, што овозможува и помалите сендвичари да допрат до широка база на клиенти без оглед на нивната локација.

Секако, постои и конкуренција – во Скопје опстојуваат многу сендвичари, пекари, бурекчилници и локали за брза храна. Ова значи дека новиот претприемач треба да спроведе истражување на пазарот: да ги идентификува постојните играчи во избраната област, нивната понуда и ценовен ранг. Со нудење на препознатлив квалитет, свежи состојки и можеби уникатна понуда (на пр. гурмански специјалитети, здрави интегрални сендвичи, вегетаријански/веган опции), новата сендвичара може да се диференцира на пазарот. Потенцијалот е тука – клучно е да се погоди вкусот на потрошувачите и да се одржува конзистентен квалитет за да се изгради база на лојални муштерии во услови на конкурентна средина.

2. Избор на локација и уредување на објектот

Правилниот избор на локација во голема мера го одредува успехот на сендвичарата. Идеално, локацијата треба да биде на фреквентно место – близу деловни центри, училишта/факултети, пазари, автобуски станици или населби со голема фреквенција на пешаци. Видливоста и пристапноста се клучни: објектот на приземје со излог кон улица привлекува случајни минувачи. Доколку целите кон публика која нарачува за носење или достава, важно е и возилата на доставувачите да можат лесно да пристапат (паркинг или дозволено запирање во близина).

При изборот на просторот, проверете ги и општинските услови. Осигурете се дека просторијата има намена за угостителство или трговија со храна – легално не смеете да подготвувате и продавате храна во објект кој нема соодветна намена или употребна дозвола. Ако изнајмувате локал, побарајте од сопственикот доказ дека просторот е одобрен за дејноста. Исто така, доколку планирате да поставите маси надвор (летна тераса на тротоар), најчесто е потребна дозвола од општината за користење јавна површина.

Уредувањето на објектот треба да биде функционално и според стандарди. Внатрешноста на сендвичарата треба да е чиста, практична и лесна за одржување. Подот и ѕидовите во делот каде што се подготвува храната треба да бидат од материјали што се перат и дезинфицираат лесно (плочки или слично). Распоредот на опремата во кујната треба да овозможи непречено движење и работа на персоналот, со јасно одвоени зони за подготовка, термичка обработка и послужување. Ако ќе имате дел за седење, уредете го пријатно – неколку маси и столови, канти за отпадоци, можеби диспенсер за салфетки и зачини – за да се чувствуваат гостите удобно. Внимавајте и на вентилацијата: при подготовка на тостови, скара или пржење, неопходен е аспиратор и проветрување за да не се задржуваат миризби и чад во објектот. Уреден, хигиенски и пријатен простор ќе остави добар прв впечаток и ќе ги охрабри купувачите повторно да се вратат.

3. Регистрација на фирма: соодветна правна форма и дејност

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

За да започнете легално со работа, најпрво мора да основате правен субјект – фирма која ќе ја поседува и управува сендвичарата. Изборот на правна форма зависи од вашиот план и околности, но за мал угостителски објект најчести опции се: Трговец поединец (ТП) или Друштво со ограничена одговорност (ДОО/ДООЕЛ).

Трговец поединец претставува форма на регистриран мал бизнис каде сопственикот е физичко лице што стопанисува самостојно. Предност е поедноставната постапка за регистрација и помалку формалности во работењето. Меѓутоа, како трговец поединец, вие и бизнисот сте правно исто лице – одговарате со целокупниот свој имот за евентуални долгови или штети од работењето. За угостителска дејност која носи одредени ризици, многу претприемачи претпочитаат да основаат друштво со ограничена одговорност за да ја заштитат личната имотна маса.

Друштво со ограничена одговорност (ДОО), особено варијантата еднолично ДОО (ДООЕЛ) кога има еден основач, е популарна форма за ваков бизнис. ДООЕЛ е посебно правно лице – одговорноста на сопственикот е ограничена до висината на вложениот капитал. Во Македонија минималниот основачки капитал традиционално беше 5.000 евра, но сега постои и поедноставена варијанта ПДОО (Поедноставено ДОО) каде што капиталот може да биде симболичен (на пр. 1 евро). ПДОО може да го основаат до три лица и нуди исто ограничување на одговорноста, со олеснет финансиски праг за старт. Вреди да се размисли за ДООЕЛ или ПДОО, бидејќи и двете ви овозможуваат да работите професионално, полесно да склучувате договори (на пр. со доставувачи или платформи за достава) и да ангажирате вработени, истовремено штитејќи се од лична одговорност за обврските на фирмата.

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

Процедурата за регистрација се спроведува во Централен регистар на РСМ. Потребно е да смислите уникатно име на фирмата (кое ќе се проверува дали е слободно), да подготвите основачки акт – Изјава за основање (за ДООЕЛ) или Договор за основање (ако има повеќе основачи во ДОО). Во основачкиот акт се наведуваат дејностите на фирмата; тука треба да ја внесете соодветната шифра на дејност, на пример 56.10 – Ресторани и подвижни објекти за подготовка на храна (која ги покрива објектите за подготовка и послужување храна). Документите се поднесуваат до Централниот регистар, заедно со уплата на административна такса и основачкиот влог на трансакциска сметка на фирмата. Регистрацијата вообичаено се одобрува во рок од неколку работни дена, по што ќе добиете Решение за основање и Единствен даночен број (ЕДБ) за фирмата. Со тоа правното лице е формирано и може да преминете на добивање на останатите дозволи и подготовки пред отпочнување на работата.

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

4. Потребни дозволи: санитарна согласност, HACCP систем, дозволи од АХВ и др.

Откако ќе отворите фирма и ќе обезбедите соодветен локал, следен критичен чекор е да ги набавите сите неопходни дозволи и согласности за работење со храна. Во секторот прехранбени услуги, законските барања се строги – целта е да се заштити јавното здравје и да се осигура безбедноста на храната за потрошувачите. Еве ги главните обврски што треба да ги исполни една сендвичара пред отворање:

• Санитарна согласност на објектот: Пред започнување со работа, потребно е надлежен орган да утврди дека просторот ги исполнува санитарно-хигиенските услови. Обично, Центарот за јавно здравје (во Скопје) врши санитарен увид. Инспектор или стручно лице ќе провери дали објектот има вода, соодветна канализација, вентилација, санитарен јазол, и опрема која може да се одржува хигиенски. Доколку сѐ е во ред, се издава санитарна дозвола или позитивно мислење. Овој документ потврдува дека просторот е безбеден за подготовка и продажба на храна.
• Регистрација или одобрение од Агенција за храна и ветеринарство (АХВ): Според Законот за безбедност на храната, секој оператор со храна мора да биде регистриран во АХВ. Тоа значи дека треба да поднесете барање за регистрација на објектот како објект за храна. Агенцијата врши административна процедура (понекогаш и теренска инспекција) и издава Решение за регистрација во Регистарот на објекти со храна. Без ова решение, работата е незаконска – забрането е да се пушти храна во промет од необјавен или нерегистриран објект. Постапката за регистрација во АХВ најчесто опфаќа доставување на пополнет формулар, доказ за фирмата и простор, уплата на соодветна такса (на пр. околу 400 денари) и чекање од 1-2 недели за издавање на решението. Со добивање на регистрација од АХВ, вашиот локал официјално смее да произведува и да продава храна под надзор на инспекциите.
• HACCP систем за безбедност на храна: HACCP (Анализа на опасности и критични контролни точки) е систем за контрола на безбедноста на храната кој идентификува потенцијални опасности во процесот на подготовка и воведува мерки за нивна контрола. Во Македонија, имплементацијата на HACCP е законска обврска за сите објекти кои подготвуваат или продаваат храна. Практично, ова значи дека сендвичарата мора да има изработен HACCP-план кој ги опишува чекорите во подготовката на сендвичите (од прием на намирници, складирање, термичка обработка, сервирање) и за секој чекор да бидат предвидени контролни мерки (на пр. одржување на соодветна температура во фрижидер, термичка обработка на одредени состојки до соодветна температура, редовно миење раце на персоналот и сл.). Иако за мали објекти законот понекогаш дозволува поедноставени процедури, на вас останува одговорноста да воспоставите и документирате HACCP. Често, претприемачите ангажираат консултант или стручно лице да помогне при изработката на HACCP-планот и обуката на персоналот. При инспекциски надзор од АХВ или санитарна инспекција, ќе се бара да приложите доказ дека имате воведено HACCP систем (документација, записи за контроли и сл.). Неисполнувањето на оваа обврска може да резултира со казни или забрана за работа, па затоа не ја занемарувајте – безбедноста на храната мора да биде приоритет од самиот старт.
• Други дозволи и услови: Освен горенаведените, внимавајте и на други регулативи поврзани со угостителство. На пример, фискализација – пред почеток на работа мора да набавите и регистрирате фискален апарат (касa) во Управата за јавни приходи, за законски да издавате фискални сметки на купувачите. Потоа, работното време на објектот треба да го усогласите со одлуките на општината: угостителските објекти во Скопје имаат определени рамки (на пр. до 23:00 часот за ваков тип на дејност, освен ако не добиете посебно одобрение за подолго работно време). Обично се пријавува работното време во соодветна општинска служба и истото треба јасно да биде истакнато на врата. Ако планирате реклама/фирмена табла на фасадата, можеби ќе треба одобрение за истата согласно локалните прописи за рекламирање на деловни објекти. И на крај, доколку користите музика во локалот, потребно е да се регулираат правата со здруженијата за заштита на авторски музички права (ЗАМП). Сумирано, постапката за добивање дозволи може да изгледа сложена, но со навремена подготовка на документи и координација со институциите, во период од неколку недели до неколку месеци можете да ги исполниме сите законски предуслови за легално започнување на работата.

5. Опрема, хигиена и технички услови

Откако правните формалности се при крај, фокусот се насочува кон практичната страна – опремување на сендвичарата и обезбедување на сите технички и хигиенски услови за непречено функционирање. Потребната опрема ќе зависи од менито и обемот на работа, но типично за сендвичара се неопходни следниве ставки:

• Кујнска опрема: Работни маси од не’рѓосувачки челик (инокс) на кои ќе се подготвуваат сендвичите; ладилник(и) и замрзнувач за чување на намирници (салами, кашкавали, сосови, зеленчук) на соодветна температура; грил или тостер за потпечување на лепчињата и за печење месо/појачување на состојките; микро бранова печка (доколку се користи за загревање на одредени готови продукти); мали апарати како сечка, блендер (ако правите сосови или намази). Доколку планирате проширена понуда (на пр. пржени компирчиња, бургер месо), можеби ќе треба фритеза или плотна за печење. Секако, задолжителни се и мијалници: една мијалка за миење садови/опрема и посебна мијалка за миење раце, според санитарните прописи. Пожелно е тие да имаат топла и ладна вода, течен сапун и средства за хигиена на дофат.
• Инвентар за послужување: Доколку нудите седење, потребни се неколку маси и столови (или шанкови со столици) за гостите. За сервирање и пакување: набавете хартиени обвивки или кеси за сендвичи, кутии или фолии за достава (да ја задржат топлината), салфетки, пластичен или дрвен прибор за еднократна употреба доколку е потребно, и кеси за носење. На касата, потребен ви е и фискален касовен апарат, поврзан според законските барања, преку кој ќе издавате сметки. Денешните модели користат GPRS/интернет врска за пренос на фискалните податоци до УЈП, затоа осигурајте се дека имате стабилна интернет конекција или SIM-картичка според упатствата од сервисот за каси.
• Технички услови и безбедност: Објектот мора да има сигурно снабдување со струја (бидејќи многу од опремата е електрична) – проверете ја електричната инсталација и носивоста, особено ако приклучувате повеќе уреди истовремено. Снабдувањето со вода и одводната канализација мора да бидат исправни, бидејќи хигиената зависи од постојана достапност на вода. Вентилацијата е критична: инсталирајте аспиратор/иригатор над грил-плотните или тостерите за да ги отстраните чадот и миризбите, и ако е можно, поврзете го со оџак или надворешен излез. Обезбедете и основна противпожарна опрема – противпожарен апарат (април), особено доколку се користи гас или се пржи на масло, и поставете детектор за чад доколку бараат прописи. Редовно проверувајте ја работата на апаратите за да избегнете краток спој или опасност од пожар.
• Хигиенски материјали: За одржување на локалот потребен е арсенал од средства за чистење и дезинфекција. Набавете доволно средства за миење садови, санитарии за дезинфекција на работни површини, хлорни раствори или други дезинфициенси одобрени за употреба во објекти со храна. Контамирањето на храна е сериозна опасност, па затоа поставете строги дневни рутини за чистење: површините за подготовка мора да се чистат повеќе пати на ден, фрижидерите да се одржуваат без наслаги, подот да се мие редовно, а отпадот да се собира во затворени канти и редовно да се исфрла. Од технички аспект, потребно е да имате доволно канти за отпад, вклучувајќи посебни садови за органски отпад доколку се бара, како и договор со комунално претпријатие за подигање на отпад ако генерирате поголема количина.

Со правилна опременост и одржување на хигиената, не само што ќе ги исполните законските услови, туку и ќе обезбедите квалитет на производите. Редовните санитарни инспекции ќе проверуваат дали опремата е чиста, дали се водат записи за температура во ладилници, дали има штетници и сл. Оттука, инвестирајте во добра опрема од старт и вградување навики за хигиена – тоа е инвестиција во угледот и долгорочниот успех на вашиот бизнис.

6. Работен кадар и обуки (хигиенски минимум, медицински прегледи)

Човечкиот фактор е еден од најважните аспекти на секој угостителски бизнис. Дури и најдобрата локација и опрема нема да значат многу без квалитетен и обучен кадар кој ќе ги подготвува вкусните сендвичи и ќе остварува топла комуникација со муштериите. При планирање на сендвичарата, пресметајте колку луѓе ќе ви бидат потребни за непречено работење. Многу мали сендвичари започнуваат како семеен бизнис – сопственикот работи зад тезгата и евентуално ангажира уште еден помошник во готвење или достава. Ако објектот ќе работи во две смени (на пример, утринска и попладневна доцна вечерна за ноќни грицки), ќе треба да планирате доволно вработени за покривање на смените, имајќи ги предвид и законските одредби за одмор и паузи.

Избор и квалификации на кадарот: Најважно е персоналот кој ракува со храната да биде совесен, хигиеничен и спремен да учи. Не е потребно формално високо образование за подготвување сендвичи, но корисно е ако лицето има претходно искуство во кујна или брза храна. Пред да започнат со работа, сите вработени кои ќе доаѓаат во контакт со храна мора да исполнат одредени законски услови. Еден од нив е обука за хигиенски минимум – основен курс за хигиена и безбедност на храна. Таквата обука вообичаено ја организира Центарот за јавно здравје или акредитирани организации, и покрива теми како лична хигиена, ракување со намирници, спречување контаминација, правилно чистење и дезинфекција и слично. По завршување на обуката, кандидатот полага тест и добива сертификат за положен хигиенски минимум, кој е потребно да се чува во објектот како доказ при инспекции.

Покрај обуката, задолжителни се и медицински прегледи за вработените во храна, често наречени издавање на санитарна книшка. Тоа подразбира дека секој работник треба да помине здравствени прегледи (на пр. лабораториски анализи на брисеви или измет за да се исклучи присуство на цревни заразни болести, рендген на бели дробови за туберкулоза, проверка за дерматолошки заболувања и сл.). Овие прегледи се во функција на заштита на јавното здравје – лицата кои имаат заразни болести не смеат да работат со храна. Добиената санитарна книшка се обновува периодично (обично на 6 или 12 месеци, зависно од прописите) со повторни контролни прегледи, и работодавачот е должен да не дозволи работа на лице со истечена или неуредна санитарна книшка.

Обуката на работното место е исто така важна. Дури и со формалните сертификати, нововработените треба да ги научат конкретните рецепти, стандардите за порции, начините на пакување и сервисирање кои важат во вашата сендвичара. Добра идеја е да изработите прирачник за работа – кус документ кој ги наведува чекорите за подготовка на секое мени, стандардите за изглед и вкус, правилата за чување на намирници, планот за чистење (кој, кога и што чисти во текот на денот) и правилата за лична хигиена (носење заштитна престилка, ракавици, мрежа за коса, миење раце на секој час и сл.). Ова обезбедува конзистентност – секој сендвич да има ист квалитет без оглед кој го подготвува – и ја зголемува безбедноста.

Исто така, не го занемарувајте и односот со клиентите. Обучете го персоналот љубезно да ги пречекува гостите, да ги советува околу изборот (на пр. да праша дали сакаат лут сос или кои додатоци ги преферираат) и секогаш да се придржува до политиката „купувачот е во право“. Насмевката и професионалноста на вработените се дел од квалитетот на услугата кој ќе ја издвојува вашата сендвичара од останатите.

7. Соработка со платформи за достава (Wolt, Korpa, KlikniJadi)

Модерниот начин на живот и развојот на технологијата направија достапноста на храната до дома или канцеларија исклучително важна. Во Скопје, платформите за достава како Wolt, Korpa и KlikniJadi станаа популарни посредници меѓу угостителите и клиентите. За новоотворена сендвичара, воспоставувањето соработка со овие платформи може значително да го прошири дострелот до муштерии надвор од непосредното соседство.

Како функционира соработката? Обично, процесот започнува со онлајн апликација или директен контакт со претставник на платформата. Ќе треба да приложите податоци за вашата фирма (доказ дека сте регистриран правен субјект, ЕДБ број, трансакциска сметка за исплата) и информации за објектот (локација, работно време, кујна). Платформите склучуваат договор со вас во кој се регулирани условите – најчесто провизија на платформата од секоја продажба (на пример, Wolt и сличните задржуваат одреден процент од цената на нарачката како надомест за услугата), динамиката на исплата (најчесто неделна или двонеделна исплата на акумулираните средства на вашата сметка), условите за достава (време на подготовка, радиус на достава, кој обезбедува пакување) и слично. Откако ќе се договорите, платформата ќе ве внесе во нивната мобилна апликација – со мени, цени и опис на вашите производи. Обично добивате таблет или користите сопствен уред со специјализирана апликација преку која примате известувања за нови нарачки во реално време.

Предности: Преку платформите, вашата сендвичара станува видлива за илјадници корисници кои пребаруваат храна онлајн. Ова е особено корисно ако немате развиена сопствена мрежа за достава – компаниите како Wolt ангажираат свои доставувачи кои ќе ја преземат храната од вас и ќе ја однесат до клиентот. Вие не мора да се грижите за логистика на достава, што штеди ресурси. Дополнително, многу луѓе денес преферираат да нарачаат ручек во канцеларија или вечера дома преку неколку кликови, така што присуството на тие платформи ве става во игра за овој сегмент на пазарот. Некои платформи нудат и промотивни кампањи – можеби ќе ве истакнат како „нов објект“ или ќе вклучат ваш продукт во специјални акции, што може да привлече нови купувачи.

Предизвици: Треба да бидете спремни дека продажбата преку вакви посредници доаѓа со цена – провизиите можат да бидат значителни (од 20% па нагоре од вредноста на нарачката). Тоа значи дека маржата ви е намалена во споредба со директна продажба во локалот. Некои претприемачи го прилагодуваат ценовникот – поставуваат малку повисоки цени на артиклите во апликациите за да ја покријат провизијата, но мора да внимавате цените да останат конкурентни. Исто така, координацијата е клучна: мора точно да го поставите времето на подготовка за секој производ и да се придржувате кон него, бидејќи корисниците очекуваат навремена достава. Во шпиц периоди (на пр. пауза за ручек од 12-14 часот) може да добиете повеќе нарачки одеднаш – осигурајте се дека имате доволно персонал и добра организација за паралелна подготовка, за да не се случи нарачките да доцнат. Истото важи и за крај на работно време или доцна ноќе ако работите – треба да следите да не прифаќате нарачки кои не можете да ги исполните пред затворање.

За успешна соработка, важно е и пакувањето и квалитетот на храната при достава. Инвестирајте во квалитетни амбалажи кои ги задржуваат топлината и свежината на сендвичот (на пр. кутија или кеси од термо-материјал, или хартија што не пропушта сосови). Обележете ги нарачките јасно (ако некој нарачал повеќе различни сендвичи) за да нема забуни. Доколку нешто од менито не е достапно во моментот (на пр. ви снемало одреден тип лепче или состојка), веднаш ажурирајте во апликацијата или паузирајте ја продажбата на тој артикл – така ќе избегнете откази и незадоволни муштерии. Рейтинг-системот на овие апликации значи дека секоја достава може да биде оценета; високите оценки и позитивните коментари ќе ви донесат повеќе нарачки, додека серија негативни искуства може да ве тргне од листата. Затоа, однесувајте се кон онлајн нарачките со иста посветеност како и кон тие во живо – квалитетен производ, добро спакуван, испорачан навреме.

8. Маркетинг, социјални мрежи и лојалност на клиенти

Откако ќе го поставите бизнисот на нозе, следен континуиран предизвик е да привлечете муштерии и да изградите база на лојални клиенти. За мала сендвичара, маркетингот не мора да биде скап, но мора да биде стратешки и конзистентен. Еве неколку насоки за промоција и градење бренд на вашиот објект:

• Присуство на социјалните мрежи: Во денешно време, активна Facebook страница и Instagram профил се речиси неопходни за угостителски објект. Креирајте страница на Facebook со име на вашата сендвичара, ажурирајте ги податоците (адреса со локација на мапа, работно време, телефон за контакт) и редовно објавувајте содржини. Фотографирајте ги вашите најатрактивни сендвичи – квалитетна, вкусна фотографија може многу да привлече внимание. Објавувајте ги дневните или неделните промоции: на пример, „Секој понеделник -10% попуст на сите тортиљи“ или „Комбо мени со сендвич + сок по специјална цена“. Вклучете ги и корисниците: повикајте ги да остават рецензии, да ги споделат своите впечатоци, или организирајте мали наградни игри (giveaway) – на пр. „сподели и коментирај за шанса за бесплатен ручек“. Instagram е одличен за визуелна промоција – таму објавувајте естетски привлечни слики од храна, кратки видеа од процесот на подготовка во кујната (за да доловите транспарентност и умешност), Insta Stories со дневната понуда или задоволни муштерии (со нивна согласност). Со тек на време, градете приказна околу брендот – што ве прави посебни (домашен леб, таен сос, најголеми порции во околината итн.).
• Локален маркетинг и умрежување: Не се потпирајте само на онлајн. Искористете го и локалниот маркетинг офлајн, особено ако вашата сендвичара се наоѓа во населба каде што луѓето живеат или работат блиску. Печатете флаери или менија и дистрибуирајте ги во поштенски сандачиња во околните згради, канцеларии, факултети. Јасно истакнете што нудите и дали имате достава или посебни понуди за групни нарачки. Размислете за промотивен натпис или банер пред локалот (ако е дозволено) – на пример „Новa сендвичара – утринско кафе + сендвич по супер цена“ за да ги привлечете утринските минувачи. Доколку во близина има голема компанија или канцелариски комплекс, може да понудите договор за доставување сендвичи за нивните вработени со одреден попуст. Таквиот B2B пристап може да ви донесе стабилна дневна продажба. Исто така, регистрирајте го вашиот објект на Google Maps/Google Business – тоа е бесплатно, а многу корисно. Луѓето кога бараат „сендвич близу мене“ на Google, ќе ја видат вашата локација, работни часови и рецензии. Потрудете се да ги охрабрите задоволните муштерии да остават позитивен коментар на Google или Facebook, бидејќи добриот рејтинг силно влијае на новите потенцијални посетители.
• Програми за лојалност и промоции: Задржувањето на постоечките клиенти е исто толку важно колку и привлекувањето нови. Можете да воспоставите едноставна програма за лојалност – на пример, изработете картички или печатни книшки каде што при секое купување сендвич се става печат, и по 9 печати, 10-от сендвич е бесплатен. Ова ги мотивира луѓето повторно да се вратат кај вас. Алтернативно, собирајте ги телефонските броеви/Viber на редовните муштерии и праќајте им повремено пораки со специјални понуди (но внимавајте да не биде зачестено, за да не биде нападно). Многу сендвичари успешно практикуваат „happy hour“ концепт – на пример, последниот час пред затворање нудат 2 за 1 на одредени продукти (ова истовремено помага и да се продаде залихата што останала и да не се фрла). Размислете и за креирање бренд идентитет – име кое лесно се памети, интересна приказна или лого, препознатливи бои на пакувањата – сето тоа создава слика во умот на потрошувачот. Кога ќе изградите бренд, клиентите нема да ве перципираат само како било која сендвичара, туку како „оние со најдобриот италијански сендвич“ или „омиленото место кај што знам дека е чисто и вкусно“. Тој имиџ е најсилниот маркетинг на долг рок.

На крај, најдобрата реклама е задоволниот клиент. Затоа, фокусирајте се на одржување на висок квалитет и услуга – луѓето природно ќе ве препорачуваат на своите пријатели и колеги ако имале одлично искуство. Во ерата на интернетот, секој клиент е потенцијален рецензент на социјалните мрежи – стремете се секоја негова објава за вас да биде позитивна.

9. Заклучок

Отворањето на сендвичара во Скопје – од идеја до реализација – претставува комплексен процес, но со темелна подготовка и придржување до правилата, може успешно да се реализира. Од самиот почеток, вложете време и труд во планирање: анализирајте го пазарот и локациите, изберете соодветна правна форма за фирмата и информирајте се за законските обврски. Иако административните процедури и регулативи изгледаат бројни (регистрации, дозволи, обуки), тие постојат со причина – да се осигура дека секој нов угостителски објект нуди безбедна и квалитетна услуга. Почитувањето на тие прописи не само што ќе ве заштити од казни и затворања, туку и ќе изгради доверба кај муштериите дека вашата сендвичара работи професионално.

Кога сите услови ќе бидат исполнети и вратите конечно ќе се отворат за клиенти, пред вас следи уште поважен дел – оперативното водење и приспособување. Слушајте ги повратните информации од купувачите и бидете спремни да ја прилагодувате понудата според нивните вкусови и потреби. Еден успешен мал бизнис се гради со постојано учење: анализирајте што се продава најмногу, а што помалку, оптимизирајте ги трошоците, мотивирајте го персоналот и одржувајте ја хигиената на највисоко ниво. Со текот на времето, доколку работите посветено, вашата сендвичара може да прерасне во препознатливо име во квартот или дури да се прошири со повеќе локации.

На крај, најголемата награда за еден претприемач во угостителството е да го види својот локал полн со задоволни луѓе кои се враќаат повторно. Со добро испланиран почеток, страст кон храната и почитување на законите и клиентите – вие сте на добар пат да го остварите токму тоа. Среќно во реализацијата на вашата бизнис идеја и во претворањето на љубовта кон вкусните сендвичи во успешна деловна приказна!

The post Отвaрање на сендвичара (fast food) во Скопје – Целосно упатство appeared first on РЕГИСТРАНТ.мк.

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

Отварањето на сопствена транспортна фирма за превоз на стока претставува амбициозен потфат, но истовремено и атрактивна можност во услови на растечка побарувачка за транспортни услуги. Во Македонија, многу искусни професионални возачи и претприемачи размислуваат да ја искористат својата експертиза и да започнат сопствен бизнис во патниот товарен транспорт, како на домашниот така и на меѓународниот пазар. Сепак, за успешно реализирање на оваа идеја потребно е темелно планирање, запознавање со законските обврски и исполнување на низа услови.

Овој водич ги опфаќа сите аспекти – од проценка на пазарниот потенцијал и регистрација на фирмата, преку добивање потребни лиценци и опремување на возниот парк, па сè до вработување возачи, осигурување, финансиско работење и привлекување клиенти.

Кратка содржина

• Пазарен потенцијал: Транспортниот сектор во Македонија бележи раст и нуди значителен потенцијал за нови компании поради зголемената потреба за превоз на стоки на локално и меѓународно ниво.
• Регистрација и Правна форма: За основање транспортна фирма треба да се одбере соодветна правна форма – најчесто ДООЕЛ/ДОО (друштво со ограничена одговорност) поради ограничената одговорност, но можно е и како ТП (трговец поединец). Фирмата се регистрира во Централниот регистар со дејност “превоз на стока”.
• Лиценци и дозволи: По регистрацијата, потребно е да се обезбеди лиценца за вршење јавен превоз на стока (домашен и/или меѓународен) од Министерството за транспорт и врски. За добивање лиценца се бара исполнување услови: минимум број на возила, технички исправни камиони, обезбеден паркинг/гаражен простор, платени даноци и најмалку една година искуство во внатрешен превоз (за меѓународна лиценца).
• Возен парк: Неопходно е да се формира соодветен возен парк – камиони кои ги исполнуваат техничките и безбедносните прописи (редовни технички прегледи, тахографи, соодветна носивост). Возилата може да бидат сопствени или под лизинг, но мора да бидат регистрирани на фирмата и редовно одржувани.
• Возачи и обука: Потребно е ангажирање квалификувани возачи со соодветни возачки дозволи C или CЕ категорија, валидни лекарски уверенија и психофизички прегледи. Возачите треба да поминуваат обуки за безбедно управување и да ги почитуваат пропишаните работни часови и одмори (тахограф режим).
• Осигурување и безбедност: Заштитата од ризици е клучна – задолжително е осигурување на возилата (авто-одговорност, зелена карта за странство) и се препорачува карго осигурување (осигурување на товарот). Фирмата мора да ги следи безбедносните стандарди, правилно да го обезбедува товарот и да се придржува до законските одговорности за превозникот.
• Фискализација и сметководство: Транспортната фирма треба да води уредно сметководство – издавање фактури, пресметка на ДДВ и данок на добивка, евиденција на трошоци за гориво, одржување и плати. Доколку врши наплата во готово од клиенти, потребна е фискална каса и издавање фискални сметки. Правилното финансиско работење и исполнувањето на даночните обврски се од големо значење.
• Маркетинг и клиенти: За успешно работење, неопходно е да се изгради база на клиенти преку маркетинг и добра репутација. Ова вклучува поврзување со шпедиции и производствени компании, користење онлајн платформи за пронаоѓање товар, рекламирање на услугите и одржување високо ниво на професионалност и доверливост за да се обезбеди постојан ангажман.

Побарувачка и потенцијал на транспортниот сектор

Современи камиони на товарниот транспортен сектор секојдневно минуваат илјадници километри, снабдувајќи го пазарот со најразлични стоки. Побарувачката за патен товарен транспорт во Македонија е во пораст, поттикната од зголемената трговија, развојот на домашните компании и фактот што нашата држава е транзитна рута помеѓу важни пазари. Географската положба на Македонија – преку меѓународните коридори 8 и 10 – ја прави природен мост за превоз на стоки помеѓу истокот и западот на Балканот. Дополнително, глобалните трендови како растот на е-трговијата и синџирите на снабдување создаваат потреба од брз и ефикасен транспорт на производи, што отвара простор за нови превозници.

Ваквите услови значат дека има значителен пазарен потенцијал за отворање транспортна фирма. Домашниот пазар бара редовен дистрибутивен превоз (на пример, прехранбени производи, суровини за фабриките, градежни материјали), додека меѓународниот превоз нуди можности за соработка со странски партнери и извозно-увозни компании. Според официјалните статистики, количината на превезена стока по пат во Северна Македонија бележи континуиран раст во последните години, достигнувајќи рекордни нивоа. Ова укажува на тоа дека „колачот“ на транспортните услуги станува сè поголем, па новите фирми имаат шанса да обезбедат дел од пазарот со добра услуга и конкурентни цени. Секако, конкуренцијата постои – и од веќе етаблирани домашни транспортери и од странски превозници кои транзитираат – но со внимателно планирање и професионален пристап, нов влез на пазарот е возможен и одржлив.

Важно е претприемачите да направат иницијална анализа на пазарот: да идентификуваат сектор или ниша која е недоволно покриена (на пр., превоз на расипливи продукти со ладилници, превоз на опасни материјали ако се сертифицирани, или пак експресна испорака на помали пратки). Исто така, да се земат предвид сезонските осцилации – градежниот сектор има поголема побарувачка во летни месеци, земјоделските производи во периодот на жетва и сл. Познавањето на пазарниот потенцијал и трендови ќе ви помогне да го позиционирате вашиот транспортен бизнис правилно од самиот почеток.

Правна форма и регистрација на фирма

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

Откако ќе одлучите да стартувате транспортна дејност, првиот чекор е изборот на правна форма и регистрација на компанијата. Во Македонија, транспортната дејност може да се врши преку различни правни форми на претпријатија, но најчести и најпрактични се следниве:

• Друштво со ограничена одговорност (ДОО/ДООЕЛ): Ова е најпопуларната форма за ваков тип бизнис. ДООЕЛ означува друштво со еден основач (едно лице), додека ДОО е со двајца или повеќе основачи. Главна предност на оваа форма е ограничената одговорност – сопствениците одговараат за обврските на фирмата само до износот на вложениот капитал. Минималниот основачки капитал за ДОО/ДООЕЛ е 5.000 евра во денарска противвредност, што е потребно да се уплати при основање, но тие средства понатаму можат да се искористат за купување возило или други потреби на бизнисот. ДООЕЛ/ДОО може слободно да регистрира дејност “патен товарен транспорт” и нема законско ограничување ваквото друштво да врши транспортна дејност – напротив, повеќето поголеми транспортни компании се организирани како ДООЕЛ/ДОО.
• Трговец поединец (ТП): Ова е форма на сопственичка дејност (претприемач поединец) каде што лицето регистрира дејност под свое лично име. Регистрацијата на ТП е поедноставна и не бара основачки капитал. Меѓутоа, кај оваа форма сопственикот има неограничена лична одговорност – одговара со целокупниот свој имот за обврските од работењето. Можно е искусен возач со сопствен камион да започне како ТП за внатрешен превоз, но треба да се има предвид ризикот (на пример, во случај на сообраќајна несреќа со голема штета или долг кон клиент, на удар доаѓа личниот имот). Исто така, ТП претежно одговара како физичко лице и може да биде потешко во добивање банкарски кредити или склучување договори со поголеми клиенти, споредено со ДООЕЛ.
• Останати форми: Теоретски, можно е транспортна дејност да се врши и преку ортачко друштво, акционерско друштво и сл., но тие се поретки за мали и средни претпријатија. Акционерско друштво (АД) би дошло предвид само за многу големи компании со многу возила и акционери. За нов претприемач, ДООЕЛ или ТП се далеку поверојатни опции.

Регистрација на компанијата: Процесот на регистрација се одвива преку Регистрационен агент, овластен од Централниот регистар на РСМ. Потребно е да се подготват основачки акти (изјава за основање за ДООЕЛ или договор за основање за ДОО), да се одреди име на фирмата кое не е веќе зафатено, седиште (адреса) и да се дефинираат дејностите на компанијата. Важно е дејноста превоз на стока да биде наведена (во Националната класификација на дејности ова спаѓа под шифра НКД 49.41 – „Превоз на товар по пат“ или слично). При регистрацијата, покрај основачкиот капитал за ДОО/ДООЕЛ, се приложуваат и други документи: копија од лична карта на основачот(ите), уплатница за административна такса, изјава за исполнетост на условите (за одредени регулирани дејности, иако за самото основање транспортна фирма не е потребна посебна дозвола – дозволата/лиценцата за транспорт се добива откако фирмата ќе се регистрира).

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

Самата регистрација може да се заврши релативно брзо (неколку работни дена) доколку документите се комплетни. Регистрант.мк, како сервис за основање фирми, може значително да помогне во овој процес – од советување за соодветна правна форма, до подготовка на документацијата и поднесување до Централниот регистар. Откако ќе добиете Решение за регистрација и ЕДБ (единствен даночен број) за фирмата, вашата компанија официјално постои и може да преминете на следните чекори поврзани со транспортната дејност.

Барања и лиценци за вршење транспортна дејност

Регистрацијата на фирмата е само првиот чекор. За реално да започнете со превоз на стока како услуга, македонските закони предвидуваат дека мора да обезбедите лиценца за вршење јавен превоз на стоки во патниот сообраќај. Ова е клучен документ (дозвола) кој го издава Министерството за транспорт и врски и кој гарантира дека превозникот ги исполнува потребните услови за безбедно и законито да врши транспорт. Постојат две главни категории на лиценци во овој сектор:

• Лиценца за внатрешен (домашен) превоз на стоки: ја овозможува дејноста превоз на товар внатре во Македонија (меѓу градови, до клиенти во државата). Ако основате фирма и планирате да превезувате стока само на домашен терен во почетокот, ќе ви биде потребна оваа лиценца.
• Лиценца за меѓународен превоз на стоки: е неопходна доколку сакате да вршите транспорт надвор од Македонија, односно да превезувате увозна/извозна стока или транзит низ други држави. Оваа лиценца ви дозволува да склучувате договори за превоз со странски партнери и да учествувате во меѓународни транспортни зделки. Вообичаено, за да се стекне меѓународна лиценца, компанијата прво треба да поседува домашна лиценца и да има најмалку една година искуство во внатрешниот превоз. Ова значи дека новоотворена фирма обично започнува со домашна лиценца, па по една година работа може да аплицира и за меѓународна.

Услови за добивање лиценца: Законската регулатива (Законот за превоз во патниот сообраќај) пропишува неколку услови што мора да ги исполнува вашата фирма за да добие лиценца за јавен превоз на стока:

• Минимален број возила: Превозникот треба да располага со соодветен возен парк. За домашна лиценца за товарен превоз, доволно е да имате најмалку едно регистрирано товарно возило кое ги исполнува техничките услови. За меѓународна лиценца, условите се построги – потребно е да имате најмалку две товарни моторни возила (на пр. два камиони или еден камион и едно приколично/полуприколично возило) регистрирани на името на фирмата. Возилата можат да бидат во сопственост на друштвото или под лизинг/закуп, но во секој случај мора да се обезбеди доказ за располагање со нив (сообраќајни дозволи на фирмата или договор за лизинг).
• Технички исправни и опремени возила: Сите камиони треба да ги исполнуваат пропишаните критериуми за техничка исправност и безбедност согласно законите за безбедност на сообраќајот. Тоа подразбира дека возилата се регистрирани, со важечки технички прегледи, со сите неопходни уреди (на пр. исправен тахограф, уреди за GPS ако се бара, соодветна сигнализација и опрема за прицврстување на товарот). Постојат и посебни техничко-експлоатациони услови зависно од видот на превозот – на пример, ако превезувате расиплива храна, ладилниците мора да ги задоволуваат условите; за опасни материи треба АДР опрема итн. Но за општ товарен превоз, фокусот е на исправност и безбедност на камионите.
• Обезбеден паркинг или гаражен простор: Превозникот мора да располага со соодветен простор за паркирање и одржување на возилата. Ова може да биде сопствен плац/гаража или изнајмен простор. При аплицирањето за лиценца обично се бара документ (на пр. имотен лист или договор за закуп) како доказ дека имате место каде што камионите ќе бидат стационирани кога не се на пат, и каде што може да се врши сервисирање или инспекција по потреба. Ова е важно од аспект на безбедност и екологија – да не се паркираат тешки товарни возила на несоодветни локации.
• Финансиска и даночна дисциплина: Еден од условите е фирмата да ги има платено сите јавни давачки поврзани со дејноста. Тоа значи да немате долгови по основ на даноци, придонеси и сл. кон државата. Пред издавање на лиценцата, надлежните органи проверуваат дали компанијата има чиста евиденција (на пр. платени се социјалните придонеси за вработените, нема неплатен ДДВ или данок на добивка од минати периоди, итн.). Ова осигурува дека лиценцата ја добиваат само сериозни фирми кои делуваат законски.
• Искуство (за меѓународен превоз): Како што споменавме, за меѓународна транспортна лиценца, законот бара претходно искуство од најмалку 1 година во внатрешниот превоз. Овој услов има за цел да осигури дека превозникот веќе го воспоставил работењето дома и стекнал одредена рутина и сигурност пред да се впушти на посложениот меѓународен пазар.

Процедура за аплицирање: Апликацијата за лиценца се поднесува до Министерството за транспорт и врски (сектор за патен сообраќај). Се пополнува барање во кое се наведуваат податоци за фирмата, видот на лиценцата што се бара (домашна или меѓународна), бројот на возила и сл. Кон барањето се приложуваат докази за исполнетост на гореспоменатите услови: доказ за возила (сообраќајни дозволи или договори за лизинг), доказ за простор (имотен лист или договор за закуп на паркинг), потврда дека немате даночен долг (обично се добива од УЈП), и други документи ако се бараат. Исто така, се уплатува административна такса и надоместок за издавање лиценца.

По административна обработка, доколку условите се исполнети, Министерството издава Решение за издавање лиценца. Лиценцата се издава во вид на сертификат (хартиен документ) на име на фирмата и има рок на важност (обично неколку години, на пр. 5 години, со можност за обновување). За секое возило што ќе оперира под таа лиценца, се издава извод од лиценцата – посебен документ кој се чува во возилото. Законска обврска е секое лиценцирано товарно возило при контрола да го има со себе изводот од лиценцата, покрај сообраќајната дозвола.

Без добиена лиценца, не е дозволено комерцијално да превезувате товар за клиенти. Доколку инспекција утврди дека фирма врши јавен превоз без соодветна лиценца, следуваат високи глоби и забрана за вршење дејност. Оттаму, ова е чекор на кој треба да му се посвети посебно внимание. Добрата вест е што еднаш кога ќе ги исполните условите и ќе ја добиете лиценцата, понатаму со придржување до правилата (обновување на лиценцата на време, пријавување секоја промена како ново возило или слично) можете непречено да работите.

Дополнителни дозволи: Покрај основната лиценца за превоз, зависно од природата на вашето работење, може да бидат потребни и други дозволи/согласности. На пример, ако планирате да превезувате опасни материјали, мора да ги почитувате ADR регулативите и да имате возачи со ADR сертификати. Ако вршите специјален транспoрт (претежок или преголем товар), за таков ванреден превоз се добива посебна дозвола за секое движење од надлежните (Министерство за внатрешни работи и ЈП Македонски патишта за траса). За меѓународен превоз, покрај македонската лиценца, ќе треба да обезбедите и меѓународни дозволи за секоја поединечна релација (билатерални дозволи меѓу држави, CEMT дозволи или TIR карнет ако се користи, зависно од тоа каде возите). Овие детали стануваат важни откако ќе навлезете во конкретни пазари, но во почетокот фокусирајте се прво на основната лиценца и исполнување на условите за неа.

Возен парк и технички барања

Возниот парк – камионите и останатите возила – е срцето на секоја транспортна фирма. Изборот на вистинските возила и нивната исправност директно влијаат врз способноста на компанијата да им служи на клиентите и да остварува профит. Еве неколку клучни точки што треба да се разгледаат во однос на возниот парк и техничките барања:

1. Избор на тип и големина на возила: Во зависност од тоа каков товар планирате да превезувате, треба да одредите какви камиони ќе набавите. За општ товарен превоз (палетизирана стока, градежни материјали, машини итн.) најчесто се користат тешки товарни возила од категорија N3 – шлепери со полуприколки или камиони со приколки, кои имаат носивост до 20-25 тони. Ако планирате да се специјализирате, изборот може да варира: на пример, за дистрибуција на помали пратки локално, можеби би користеле полесни доставни камиони или комби возила (категорија N1 или N2); за расипливи продукти – ладилници; за сипки материјали – кипери; за течности – цистерни, итн. Како почетник, честопати се почнува со еден универзален камион со церада (тентовирана полуприколка) кој овозможува превоз на широк спектар стоки. Понатаму, по добивање искуство и клиенти, возниот парк може да се шири и прилагодува.
2. Купување ново или половно возило: Бизнис-реалноста е дека новите камиони се многу скапи, но нудат поголема сигурност и пониски трошоци за одржување на почеток. Половните камиони се поевтини, но може да бараат почести поправки. Треба да направите пресметка и проценка на буџетот. Некои превозници започнуваат со половен камион (на пр. стар 5-10 години) за да ги намалат почетните вложувања, но важно е тој да биде во добра состојба и проверен (поведете искусен механичар при набавката). Други се одлучуваат за лизинг на ново возило, каде со месечни рати добиваат нов камион кој веднаш стапува во работа – ова ја намалува потребата од голем капитал одеднаш и обезбедува понова технологија (што може да биде предност и за добивање клиенти и за исполнување еколошки стандарди). Без разлика на изборот, планирајте и резервни средства за одржување – гуми, сервис, непредвидени поправки.
3. Технички прегледи и хомологација: Сите товарни возила мора редовно да вршат технички преглед (обично еднаш годишно за нови возила, а за постари можеби и почесто, според прописите). Техничкиот преглед осигурува дека возилото е исправно – кочниците, управувањето, светлата, осовински тежини и др. – и ги задоволува критериумите за безбедност на пат. Исто така, ако увезувате половно возило од странство, потребна е хомологација/атест при првото регистрирање во Македонија. Важно е да не се прави компромис со техничката исправност бидејќи неисправно возило може да предизвика несреќа, а и ќе ве спречат на пат (сообраќајната полиција и инспекциите вршат вонредни контроли, особено на товарни возила).
4. Тахограф и опрема: Камионите над 3,5 тони мора да имаат вграден тахограф – уред кој го регистрира времето на возење, паузите и брзината. Модерните возила имаат дигитални тахографи, за кои ќе треба и возачки картички. Фирмата треба да ги преземе сите мерки возачите правилно да ги користат тахографите и да ги почитуваат ограничувањата за дневно и неделно време на управување и одмор (ова е и законска обврска и дел од безбедносните стандарди, особено ако работите меѓународно подлежите на AETR договорот). Покрај тахограф, возилата треба да имаат и основна опрема: апарат за гаснење пожар, сигурносни триаголници, рефлектирачки елеци, комплект за прва помош, резервни светилки – сето тоа е задолжително по закон за секое возило. За обезбедување на товарот, набавете ремени за стегање, ќебиња, протизлизни подлоги и слично, бидејќи правилното обезбедување на товарот е критично (и законски регулирано).
5. Еколошки и регулаторни стандарди за возилата: Сè повеќе се обрнува внимание на еколошките стандарди (Еуро 4,5,6 мотори) и емисијата на издувни гасови кај тешките возила. Доколку планирате да оперирате во меѓународен сообраќај, особено кон земјите од ЕУ, препорачливо е возилата да бидат со повисок еколошки стандард (Еуро 5 или 6), бидејќи во спротивно може да се соочите со забрани за влез во одредени градови или повисоки патарини и такси. Во Македонија исто така има тренд на поттикнување почиста флота, па размислете и за ова на долг рок.
6. Одржување на возниот парк: Треба да воспоставите план за редовно одржување – како превентивни сервиси (смена на масло, филтри, проверка на сопирачки и сл.) така и за итни интервенции. Добра практика е да имате договор со сервис (особено за модерни возила, овластен сервис за одредена марка) или да ангажирате сопствен механичар ако имате повеќе возила. Стоењето на камионот поради дефект значи изгубена заработка, па затоа превенцијата е подобра од реакцијата. Исто така, водете евиденција за секое возило – километража, сервисна историја, потрошувачка на гориво – тоа ќе ви помогне да ги планирате трошоците и да го знаeте економскиот век на опремата.
7. Управување со возниот парк: Денес постојат технологии (GPS тракери, софтвер за флотно управување) кои можат да помогнат во следење на движењето на возилата, оптимизација на рути и контрола на потрошувачката на гориво. Разгледајте можност да вградите GPS уреди – тие не се прескапи, а можат да бидат корисни и за ваша контрола и за обезбедување на товарот од кражби. Клиентите исто така ценат кога превозникот може да им даде информација каде е нивниот товар во реално време.

Со добро одбран и одржуван возен парк, вашата фирма ќе може да ги исполнува обврските кон клиентите навремено и безбедно. Имајте на ум дека камионите се алатки за заработка – инвестирањето во нивна исправност и соодветност директно се исплаќа преку избегнување на проблеми на пат и градење на доверба кај клиентите.

Вработување возачи и потребни документи

Квалитетните и обучени возачи се витален ресурс за секоја транспортна компанија. Особено во сектор каде безбедноста и точноста во испораката се на прво место, ангажирањето на добри возачи со соодветни квалификации е приоритет. Еве ги главните аспекти на кои треба да обрнете внимание при вработување возачи и обезбедување на нивните документи:

1. Возачки дозволи (категории): За управување товарно моторно возило, возачот мора да поседува возачка дозвола C категорија (за камиони над 3,5 тони). Доколку возилото влече приколка или полуприколка (шлепер), потребна е и CЕ категорија (комбинација возило-приколка). Овие категории се стекнуваат со посебна обука и испит во авто-школа, а возачот мора да има најмалку 21 година (за C) односно 24 години (за CE) возраст во согласност со законот. Како работодавач, проверете ги возачките дозволи на кандидатите и уверете се дека важат (возачките дозволи имаат рок на важност, обично 5 години, по што се обновуваат со лекарски преглед).
2. Лекарски уверенија и психофизички прегледи: Професионалните возачи се должни периодично да поминуваат лекарски прегледи за проверка на здравствената и психофизичката способност за управување тешки возила. Согласно правилникот, возачите под 50 години обично треба да вршат контролен преглед на секои 5 години, а над 50 години почесто (на пр. на 2 години). Овие прегледи опфаќаат очен преглед, аудиометриски преглед, општа здравствена состојба, како и психолошки тест за процена на рефлексите и способноста за реакција. Како компанија, треба да барате од нововработените возачи важечко лекарско уверение дека се способни за C/CE категорија. Исто така, да водите евиденција и да ги потсетувате за навремено обновување на тие уверенија. Во пракса, ова не само што е законски услов, туку е и одговорност – возач со нарушено здравје претставува ризик и за себе и за други учесници во сообраќајот.
3. Сертификати и професионална компетентност: Во ЕУ постои т.н. CPC (Certificate of Professional Competence) обука за возачи (код “95” ознака на возачката дозвола) која ги обучува за економично и безбедно возење. Иако Македонија се уште не го има целосно имплементирано овој систем, корисно е возачите да имаат дополнителни обуки: на пр. за ADR превоз (ако ќе превезувате опасни материи, возачот мора да има ADR сертификат), за ракување со дигитален тахограф, за дефанзивно возење итн. Секое дополнително знаење значи повисоко ниво на професионалност. Како работодавач, можете да ги стимулирате возачите да посетуваат обуки – на долг рок тоа ќе значи помалку несреќи и помала потрошувачка на гориво.
4. Трудов однос и документи за вработување: Кога ќе одберете возач за работа, внимавајте на легалната постапка за вработување. Потребно е да склучите писмен Договор за вработување (на неопределено или определено време, зависно од потребите) со секој возач, да го пријавите во задолжително социјално осигурување (здраствено, пензиско) пред почетокот на работата, и да водите соодветна кадровска евиденција. Возачите спаѓаат во категорија на работници со зголемен ризик, па законските одредби за работното време се строги – максимално дневно време на управување, пауза после одредени часови возење, неделен одмор и сл. Овие прописи за работно време во меѓународниот транспорт се регулирани и со меѓународни договори (AETR) и се контролираат преку тахографите. Како работодавач, ваша обврска е да ги распределувате турите така што возачот да може да ги почитува овие ограничувања и да не го преоптоварувате. Освен тоа, секој возач треба да биде запознаен со Правилникот за безбедност и здравје при работа во вашата компанија, особено за безбедно вршење на товарење/истоварење.
5. Меѓународни документи за возачите: Ако планирате возачите да возат надвор од државата, проверете дали поседуваат важечки патни исправи (пасош) и евентуално визи ако се потребни за одредени дестинации (на пр. за влез во земји кои бараат виза за македонски државјани). За превоз во ЕУ, македонските возачи немаат визен режим, но за некои земји надвор од Европа можеби ќе треба. Дополнително, во меѓународен транспорт, доколку возачот е странски државјанин вработен кај вас, ќе ви треба атестација за возач (во ЕУ концепт) – меѓутоа ако вашите возачи се македонски државјани, тоа не е применливо. Не е на одмет возачите да имаат и Меѓународна возачка дозвола издадена од АМСМ, иако низ Европа македонската дозвола се признава директно.
6. Одговорност и однесување: При вработувањето возачи, освен документите, многу значи и самата личност и нејзиниот однос. Возачот е воедно и претставник на вашата фирма пред клиентот. Пожелно е да одберете лица кои се одговорни, точни и со коректен однос. Проверете препораки доколку кандидатот има претходно искуство во друга компанија. Разговарајте за тоа како би постапиле во одредени ситуации (доцнење, дефект, гранични формалности) – ова ќе ви даде слика за нивната сналажливост и професионалност.
7. Управување со возачки кадар: Откако ќе вработите неколку возачи, потребно е и добро да ги организирате смените и турите. Изготвувајте распоред кој ги почитува законските ограничувања и ја оптимизира искористеноста на возилата. Развијте систем за комуникација (рации, мобилни телефони, апликации) преку кој возачите ќе бидат во контакт со диспечер или менаџер за транспорт во случај на проблем. Водете евиденција за работните часови и патарините, дневници за пат – ова се документи кои и законски се бараат, но ќе ви служат и за контрола на ефективноста.

Да се резимира, вложувањето во добри возачи е вложување во успехот на вашата фирма. Осигурајте се дека секој кој ќе го управува вашиот камион ги има сите потребни дозволи и обуки, и создадете услови за задоволство на возачите (фер плата, редовна исплата, почитување на одморите). На тој начин ќе изградите лојален и способен тим, што е непроценливо во транспортниот бизнис.

Осигурување, безбедност и одговорност

Превозот на стоки е дејност исполнета со ризици – од сообраќајни незгоди, оштетување или губење на товар, па до непредвидени околности на пат. Затоа, секоја транспортна фирма мора сериозно да пристапи кон осигурувањето и управувањето со ризици, како и да ги почитува безбедносните прописи кои ја штитат и фирмата и клиентите. Во продолжение, разгледани се главните аспекти на осигурувањето, безбедноста и одговорностите:

1. Осигурување на возилата (авто-одговорност): Согласно законските прописи, авто-одговорноста (АО полиса) е задолжителна за секое моторно возило. Ова осигурување покрива штети што возилото би им ги причинило на трети лица во случај на сообраќајна незгода (материјални штети или повреди на други лица). При регистрација на камионот, мора да имате важечка полиса за авто-одговорност. Доколку ќе се вози во странство, потребно е и таканаречена Зелена карта – меѓународен сертификат за осигурување што важи во други држави. Проверете со осигурителната компанија дали земјите каде што ќе возите се покриени (на пр. во ЕУ и соседството зелената карта обично важи, но ако се оди на Блиски Исток можеби треба дополнителни полиси).
2. Каско осигурување: Каско осигурувањето е доброволно, но силно препорачливо особено за нови или скапи возила. Тоа покрива штети на вашиот камион во случај на незгода, кражба, пожар или друг немил настан, без оглед на вината. Иако претставува трошок, каско полисата може да ви заштеди големи финансиски губитоци при посериозен инцидент. Многу фирми со нови возила под лизинг се обврзани од лизинг-договорот да склучат каско. Пресметајте го ризикот – ако возилото ви е критична алатка за работа, подобро е да биде осигурено.
3. Осигурување на товарот (карго осигурување): Кога превезувате стока на клиенти, вие како превозник преземате одговорност за таа стока додека е во ваши раце. Според меѓународните конвенции (на пр. ЦМР Конвенцијата) и домашните прописи, превозникот е одговорен за евентуална штета, губење или кашнење на товарот, во одредени граници. За да се заштитите, постои осигурување на товар (Carrier’s Liability Insurance) или карго полиса, која ги покрива штетите на стоката до одредена вредност додека ја транспортирате. Многу клиенти, особено во меѓународниот транспорт, бараат од превозникот да има карго осигурување и да приложи копија од полисата пред да му доверат скапа стока. Овој вид осигурување ќе обезбеди финансиска надокнада доколку, на пример, при несреќа стоката се оштети или ако дојде до кражба при провала на камионот. Премијата зависи од типот на стока и покритието, но претставува паметна заштита од непредвидени обврски кон клиенти.
4. Почитување на безбедносни стандарди: Осигурувањето е финансиска заштита, но најдобро е да се превенираат несаканите настани. Тоа значи стриктно почитување на безбедносните прописи: возачите секогаш да ги почитуваат ограничувањата на брзина, да прават редовни паузи (уморен возач е опасност!), товарот да биде правилно распореден и обезбеден за да не дојде до поместување или паѓање од возилото, и камионите да не бидат преоптоварени над законски дозволената тежина. Преоптоварување не само што носи казни туку го зголемува ризикот од сообраќајни несреќи и оштетување на инфраструктура (мостови, патишта). Информирајте ги возачите за важноста на овие мерки – а и контролирајте ги, на пример преку вага при товарење, визуелна проверка на врзувањето на товарот и слично.
5. План за итни случаи: И покрај сите мерки, несреќи и инциденти можат да се случат. Добро е фирмата да има план за итни случаи – протокол како да се постапи ако камионот е вплеткан во сообраќајка или ако се појави дефект на пат. Возачот треба веднаш да го обезбеди местото (да стави триаголници, да облече елек), да ја извести полицијата ако има потреба и да ве контактира вас како работодавач. Од ваша страна, треба бргу да реагирате: ако има повредени – да се помогне, ако има оштетена стока – да се контактира клиентот и осигурувањето. Чувајте ги контактите на осигурителните претставници за штети при рака, како и контакт на служба за шлепување возила во земји каде што најчесто оперирате. Брзата и соодветна реакција во криза може да спаси животи, да го намали обемот на штетата и да ви ја зачува репутацијата пред клиентите.
6. Договорни одредби и одговорност: Кога склучувате договори за превоз со нарачатели, обрнете внимание на клаузулите за одговорност. Најчесто, во договорите се повикувате на општите услови за превоз и важечките закони (на пр. ЦМР ако е меѓународен транспорт), каде се дефинирани лимитите на одговорност (обично по килограм товар). Сепак, некои клиенти може да бараат повисоки нивоа на одговорност или пенали за кашнење. Бидете внимателни пред да прифатите строг услов – проценете дали можете да го исполните (на пр. достава за кратко време, што ако се случи непредвидена гужва на граница?). Подобро е однапред да се разјаснат овие аспекти отколку подоцна да се спори кој е виновен.
7. Законски усогласувања: Како транспортна компанија, подлежете на инспекциски надзор од повеќе институции – сообраќајна инспекција, трудова инспекција (за возачите), царински органи (ако работите меѓународно), инспекција за животна средина (ако имате склад или ракувате со опасни материјали) итн. Осигурајте се дека работите усогласено со законите – лиценцата да ви биде важечка, да ги чувате налозите за пат и тахографските записи како што пропишува законот, да правите технички прегледи навреме, возачите да не работат “на црно” и слично. Прекршувањата не само што носат казни туку можат да доведат и до одземање на лиценцата во потешки случаи, што би значело запирање на бизнисот. Поради тоа, воспоставете култура на безбедност и законитост – тоа долгорочно е најефикасниот начин да си ја заштитите фирмата.

Со правилно осигурително покритие и посветеност на безбедносните стандарди, ќе го минимизирате ризикот во работењето. Клиентите исто така преферираат превозници кои се грижливи и одговорни, па овие вложувања се исплаќаат и во вид на поголема доверба и подобар имиџ на пазарот.

Фискализација и сметководство за транспортна фирма

Финансиското работење на транспортната компанија е област која, иако може да делува бирократски, има директно влијание врз успехот и законитоста на вашиот бизнис. Тука спаѓаат правилната фискализација (доколку е применливо), водењето на сметководството, даночните обврски и контролата на трошоците. Во продолжение се главните точки на кои треба да обрнете внимание:

1. Фискализација – дали ви треба фискална каса?: Поимот фискализација се однесува на воведувањето на фискален апарат (касa) за евиденција на готовински промет и издавање фискални сметки. Многу дејности кои работат со готовина (трговија, угостителство итн.) мораат да имаат фискална каса. Кај транспортните фирми ситуацијата зависи од начинот на наплата: доколку вашите клиенти се претежно правни лица (фирми) кои ви плаќаат по фактура на банкарска трансакција, тогаш не сте должни да издавате фискални сметки – прометот се евидентира преку фактури и банковни извештаи. Но, ако планирате да вршите и услуги за физички лица и да наплаќате во готово (што е поретка ситуација во товарниот транспорт, но можно на пр. ако некој граѓанин нарача преселба, превоз на мебел итн. и ви плаќа кеш), тогаш ќе треба да имате фискална каса и да им издадете фискална сметка за платениот износ. Во пракса, повеќето транспортни компании работат исклучиво со фактури кон правни лица, па не користат фискална каса. Но, важно е тоа да го усогласите со вашиот модел на работење и да се консултирате со вашиот сметководител. Ако не користите каса, секоја финансиска трансакција треба да биде покриена со исправна фактура и уплатница.
2. Сметководство и евиденција: Како ДООЕЛ/ДОО, ќе треба да водите двойно книговодство и да изготвувате годишни сметки и финансиски извештаи. Поради тоа, речиси неопходно е да ангажирате сметководител или книговодствен сервис. Тие ќе се погрижат за тековното книговодство – евидентирање на секоја ваша фактура издадена кон клиент (приход), секој трошок (сметки за гориво, патарини, сервис, плати, дневници за возачи, амортизација на возилата итн.), како и пресметка на даноците. Редовната месечна евиденција ќе ви покаже дали работите позитивно, кои ставки ви се најголем трошок и сл. Транспортниот бизнис е динамичен со тековни трошоци (гориво, дневно одржување), па важно е сметководството да биде ажурно – на пример, да ги следите неплатените фактури од клиенти (побарувања) и вашите обврски кон добавувачи, за да одржите здрава ликвидност.
3. Данок на додадена вредност (ДДВ): Превозот на стоки како услуга е предмет на ДДВ според македонските прописи, со стандардна стапка од 18%, освен ако станува збор за меѓународен превоз, каде извозните услуги обично се со нулта стапка (0%) или ослободени, согласно даночните правила. Вашата компанија мора да се регистрира за ДДВ доколку оствари промет над прагот предвиден со закон (моментално околу 2 милиони денари годишно, но проверете ја тековната граница) или ако доброволно сакате да влезете во ДДВ системот порано (што често е корисно ако имате големи влезни трошоци со ДДВ – на пр. купување камион – па сакате да го повратите влезниот ДДВ). Штом сте ДДВ-обврзник, ќе треба да пресметувате ДДВ на вашите фактури кон домашни клиенти и да поднесувате месечни/квартални ДДВ пријави. При меѓународен транспорт, фактурите кон странски клиенти најчесто се со 0% ДДВ (извоз на услуга), но треба да се води точна евиденција и да се чува документацијата (CMR товарни листови потпишани на дестинација, како доказ дека услугата е извршена надвор).
4. Данок на добивка: Како и секоја компанија, и транспортната фирма подлежи на данок на добивка (профит) кој во Македонија изнесува 10%. Данокот се пресметува на годишно ниво врз основа на разликата меѓу приходите и расходите (со одредени даночни прилагодувања според законот). Добра практика е тековно, со помош на сметководителот, да следите дали работата ви е профитабилна. Иако плаќањето данок никому не му е драго, важно е да се планира – доколку годината ви е успешна, да се издвојат средства за плаќање на данокот следната година. Воедно, со разни законски можности можете да ја оптимизирате даночната основа (на пр. преку амортизација на камионите, која се признава како трошок и ја намалува добивката на која се плаќа данок).
5. Плати и придонеси: Доколку имате вработени возачи (или друг персонал), морате секој месец да пресметувате и исплаќате плата согласно договореното, и од неа да задржувате и уплатувате придонеси за пензиско и здравствено осигурување, како и персонален данок на доход. Бидејќи возачите често остваруваат и прекувремени часови или дневници за пат (дневници за службен пат при меѓуградски или меѓународни тури), потребно е и тоа правилно да се евидентира. Дневниците за службен пат до определен износ се неноданочиви и не подлежат на придонеси, но мора да имате наредба за службен пат и да пресметате колкав износ следува според денови и земји (за странство). Овие пресметки најчесто ги прави сметководителот, но вие како управител треба да ги обезбедите потребните информации (колку дена возачот бил надвор, во која земја, дали фирмата му платила сместување па не му следува полн дневница итн.). Правилната исплата на платите и придонесите не е само законска обврска туку влијае и на мотивацијата на возачите – редовната и фер исплата ја гради довербата кај вработените.
6. Следење на трошоците и профитабилноста: Во транспортниот бизнис, маржите може да бидат тесни, па затоа контролата на трошоци е од огромно значење. Горивото е еден од најголемите трошоци – следете ја потрошувачката на секој камион (литар на 100 км) и размислете за оптимизација на рутите за да се заштеди. Патарините, тунелските такси и друго исто така се значајна ставка при меѓународен транспорт. Трошоците за одржување варираат, но ставајте ги во план (на пример, знаете дека на ~100.000 km треба да смените гуми – испланирајте го тој трошок однапред). Сметководството може да ви изготви периодични извештаи по возило или по релација – за да видите која тура е профитабилна, а каде работите со загуба. Ова ќе ви помогне во креирање на ценовник и преговарање со клиентите.
7. Финансиска ликвидност: Превозничките компании честопати се соочуваат со временски јаз меѓу расходите и приходите. На пример, ќе имате веднаш трошоци за гориво, патарини, возачки дневници за една тура во странство, а клиентот може да ви плати дури по 30 или 60 дена по фактура. Тоа значи дека треба да имате доволно обртни средства за да ги покриете тековните трошоци додека да пристигне уплатата. Добар сметководствен систем и финансиско планирање ќе ви покажат колкав кеш-флоу ви е потребен. Понекогаш се користат и услуги како факторинг (продажба на побарувањата од фактури на банка/факторинг компанија за веднаш да добиете 80-90% од сумата), за да се одржи ликвидноста – но за почеток, најважно е да преговарате со клиентите разумни рокови на плаќање и да не преземате повеќе обврски одошто можете да финансирате краткорочно.

Во целина, совет е да имате добар и доверлив сметководител и да бидете вклучени во разбирање на бројките. Редовно прегледувајте ги финансиските извештаи – тие ќе ви откријат каде може да заштедите, како ви расте бизнисот и ќе ве предупредат ако работите со премногу низок профит. Еден успешен транспортен претприемач не е само добар логистичар, туку и добар менаџер на трошоците.

Маркетинг и стекнување клиенти

Откако ќе ги поставите оперативните основи на вашиот бизнис (фирма, лиценци, камиони, возачи), следниот голем предизвик е да обезбедите доволно работа – односно клиенти и товари за превоз. Транспортната услуга е конкурентна дејност, па потребно е активно да се промовирате и да изградите мрежа на соработка. Еве неколку насоки за маркетинг и наоѓање клиенти за транспортна фирма:

1. Вмрежување со шпедиции и компании: Во Македонија и пошироко, значаен дел од транспортот се одвива преку шпедиции (логистички компании) кои посредуваат помеѓу клиентите што имаат стока и превозниците. Поврзете се со шпедитерски куќи – претставете ја вашата фирма, оставете контакти и информирајте ги за вашиот возен парк и правците на движење кои можете да ги покривате. Често шпедициите бараат превозници со определени карактеристики (на пр. камион со церада 13,6 м, носивост 24т за релација Скопје-Љубљана) – ако ги знаете нивните потреби, полесно ќе се позиционирате. Исто така, директно контактирајте производствени и трговски компании во околината кои можеби имаат сопствени потреби од превоз (градежни фирми, дистрибутери на храна и пијалаци, извозници на земјоделски производи, фабрики и сл.). Понудете им ги вашите услуги – дури и ако прво немаат потреба, оставете професионален впечаток и контакт, за да ве имаат предвид во иднина.
2. Онлајн платформи за товар: Во денешно време, многу транспортери и шпедитери користат онлајн берзи на товар (фрахт-бурзи) каде што се објавуваат понуди за товар за одредени релации, а превозниците даваат понуди. Примери за вакви платформи во Европа се Timocom, CargoMatrix, TRANS.eu, Teleroute и др. Истражете дали овие или слични платформи се достапни и за Македонија. Регистрацијата најчесто бара претплата, но може да отвори врата до илјадници потенцијални зделки. Бидете претпазливи и проверувајте ги новите партнери (кредитна способност, репутација) пред да преземете товар од непознат извор, но генерално овие алатки се корисни за пополнување на капацитетите (на пр. ако вашиот камион е истоварен во Германија, преку берза можете да најдете товар за враќање кон Балканот, наместо да се враќате празни).
3. Дигитално присуство и рекламирање: Иако транспортниот бизнис традиционално се гради на лични контакти, не смеe да се занемари онлајн присуството. Направете веб-страница на вашата фирма каде јасно ќе ги наведете услугите (домашен и меѓународен превоз, тип на возила, специјалности), контакт информации и можеби референци доколку имате. Добро е веб-страницата да биде на македонски и англиски, бидејќи може да ве најдат и странски партнери. Искористете ги социјалните мрежи како LinkedIn (за B2B поврзувања) или Facebook (има групи поврзани со транспортот, или ваша страница за локална промоција). Објавувајте новости – на пример, фотографии од вашиот камион како пристигнува на дестинација, искуства од пат – сè што може да демонстрира дека сте активни и посветени. Ова не мора да биде агресивен маркетинг, туку повеќе градење на бренд и присутност.
4. Квалитет на услугата и репутација: Најдобра реклама во транспортниот бизнис е задоволен клиент. Ако успешно и навремено завршите неколку превози за одредена компанија, многу е веројатно дека ќе ве ангажираат повторно и ќе ве препорачаат на други. Затоа фокусирајте се на квалитет: почитувајте ги договорените рокови за превоз, внимавајте на товарот (без оштетувања, правилно утоварен/истовaрен), комуницирајте професионално (ако има доцнење поради објективни околности, известете навреме). Однесувањето на возачите исто така влијае – културен и услужлив возач при истовар може да остави одличен впечаток кај примачот на стоката, што потоа му се пренесува на вашиот клиент во вид на пофалба. Со тек на време, вака се гради репутација дека вашата фирма е доверлив партнер. Репутацијата е непроценлив маркетинг – во тесниот пазар превозниците често се познаваат по добар или лош глас.
5. Ценовна политика и понуди: Кога се нудите на нови клиенти, важен елемент е цената. Истражете ги пазарните цени за рутите кои планирате да ги возите. Превисоката цена нема да ви донесе работа, но и прениска цена може да значи работење без заработка и несериозен впечаток. Обидете се да понудите конкурентна, но одржлива цена. При пресметка на цена за одредена тура, земете ги предвид сите трошоци: гориво (пресметајте колку литри * цена), патарини, дневници за возач, амортизација на возилото за тие километри, евентуални трошоци за празно возење (ако нема товар назад). Додајте маржа за профит. Тоа ќе биде вашата крајна понуда. На клиентот презентирајте му ја цената заедно со вредноста што ја добива – на пр. „Нудиме превоз Скопје-Белград за XX евра, со осигурен товар и можност за следење на пратката“. Понекогаш, флексибилноста исто така продава – ако можете брзо да реагирате на итна нарачка, клиентот тоа го цени и може да плати малку повеќе за сигурност.
6. Договори и долгорочни соработки: Идеално, целта е да обезбедите неколку редовни клиенти со кои би имале договор за постојан ангажман. На пример, домашна фабрика која секоја недела има потреба од 5 камиони до одредена дестинација, или шпедиција која постојано ви дава релации. Затоа, кога ќе остварите контакт со потенцијален клиент, прашајте за нивните долгорочни потреби. Доколку видат дека сте заинтересирани за партнерство, може да ве вклучат во нивните планови (некои поголеми компании прават годишни договори со превозници). Долгорочен договор обично подразбира и некоја ценовна договореност или попуст за обем, но носи стабилност за вашиот бизнис. Секако, не се ставајте во зависност само од еден клиент – диверзифицирајте, за секој случај.
7. Следење на конкуренцијата и пазарот: Бидете информирани што се случува во транспортниот сектор. Кои релации имаат вишок превозници, а каде има недостиг? Дали цените на горивата нагло пораснале – тоа треба да го пресметате во новите понуди. Постојат здруженија на транспортери, или комори, каде членувањето може да ви помогне да дојдете до информации и контакти. На пример, во Македонија функционира Стопанската комора за транспорт или слични асоцијации – приклучете се.

На крај, не заборавајте дека маркетингот во овој бизнис има и „човечки фактор“ – изградете коректни односи, бидете чесни во договорите, почитувајте ги законите и луѓето со кои работите. Така, вашиот глас ќе се шири низ индустријата, а со тоа и можностите за нови зделки.

Заклучок

Отворањето на транспортна фирма за превоз на стока во Македонија е сериозен потфат кој бара внимателна подготовка, но носи и значителни можности. Секторот на патен товарен транспорт е крвотокот на економијата – секоја фабрика, градилиште или продавница зависи од камионите кои испорачуваат суровини и производи. За искусните возачи и претприемачи, да се премине од работeње за други кон основање сопствена фирма значи поголема автономија и шанса за повисока заработувачка, но истовремено и преземање на целата одговорност на бизнисот.

Во овој водич ги опфативме главните чекори: од оценка на пазарниот потенцијал, избор на правна форма и регистрација, преку добивање лиценци и исполнување законски услови, па се до составување на возен парк и тим од возачи, грижа за безбедност и финансиско работење, и конечно пронаоѓање клиенти. Секој од овие елементи е подеднакво важен. Клучот на успехот лежи во балансирањето на сите нив – нема смисла да имате врвна техника ако немате клиенти, ниту пак да преземете многу работа ако не можете квалитетно да ја извршите.

Затоа, пристапете систематски: информирајте се за прописите и не двоумете се да побарате стручна помош (на пр. консултација со Регистрант.мк за регистрација на фирма, сообраќаен експерт за лиценците или сметководител за финансиските аспекти). Изработете бизнис-план, макар и неформален – колку ќе ве чинат камионите, колкави ќе ви бидат фиксните трошоци месечно, како ќе дојдете до први клиенти. Со добар план ќе влезете посигурно во овој бизнис.

Не на последно место, градете ја вашата компанија со професионализам и страст. Транспортот не е лесна дејност – патиштата знаат да бидат тешки и долги, регулативите строги, а конкуренцијата жестока – но ако навистина уживате во овој занает, сопствениот бизнис ќе ви донесе големо задоволство. Гледајте на секој превоз како на своевидна мисија која мора да се изведе безбедно и навреме. Клиентите тоа ќе го препознаат и ќе ве наградат со лојалност.

На крај, тргнувајќи на ова патување на основање транспортна фирма, бидете подготвени постојано да учите и да се прилагодувате – законите може да се менуваат, пазарните услови исто така. Останете информирани, вложувајте во подобрување и никогаш не правете компромис со безбедноста и законитоста. Така, имате голема веројатност вашата транспортна приказна да биде успешна и долгорочна. Со среќа во реализацијата на вашата деловна авантура!

The post Отварање нa транспортна фирма – целосен водич appeared first on РЕГИСТРАНТ.мк.

Во последните години, отварањето на мал бутик за облека претставува атрактивна бизнис можност за многу претприемачи. Со релативно мала почетна инвестиција и креативна визија, поединци успеваат да изградат сопствен бренд и да привлечат лојални купувачи. Бутикот за нова облека може да биде физичка продавница каде што клиентите можат непосредно да ја разгледаат и пробаат гардеробата, додека онлајн каналите (Facebook, Instagram) служат како дополнителна платформа за промоција и контакт со муштерии. Како и секој друг бизнис, и отварањето на бутик бара темелна подготовка – од првичната анализа на пазарот и регистрација на фирма, до уредување на продавницата, снабдување со производи и маркетинг.

Овој водич ги опфаќа сите клучни чекори и прашања што треба да ги разгледате пред да ја отворите вратата на вашиот нов бутик за облека. Подолу ќе најдете сеопфатни насоки, кои ќе ви помогнат успешно да го испланирате и реализирате вашиот бизнис со мода.

Кратка содржина

• Истражување на пазарот и дефинирање на понудата: Анализа на целната група купувачи, конкурентите и трендовите, со цел да се одреди уникатната понуда на вашиот бутик.
• Правна форма и регистрација на фирма: Избор на соодветен правен облик (ПДОО, ТП, ДООЕЛ, ДОО) за вашиот бизнис и процес на официјално регистрирање на компанијата.
• Барања и дозволи: Преглед на потребните лиценци или дозволи (доколку се применливи) и условите што треба да ги исполнува деловниот простор за продажба на облека.
• Набавка и логистика на облека: Совети за обезбедување на залихи – дали преку увоз од странство (Турција, Бугарија, Кина) или од локални добавувачи – и организирање на транспорт, царинење и складирање.
• Уредување на продавница и вработување: Насоки за опремување и уредување на физичката продавница (ентериер, изложување на производи) и ангажирање на персонал според потребите.
• Фискализација и водење деловни книги: Законски обврски за користење фискална каса, издавање сметки, како и водење на сметководство и даночна евиденција.
• Промоција и присуство на социјални мрежи: Како да го претставите вашиот бутик онлајн, да изградите база на следбеници и да ги привлечете купувачите преку Facebook, Instagram и други платформи.
• Онлајн продажба како дополнителна можност: Предности на воспоставување и онлајн продажба (преку веб-страница или социјални мрежи) за да го зголемите опфатот на пазарот и продажбата.

Истражување на пазарот и дефинирање на понудата

Како почетна точка, потребно е да извршите детално истражување на пазарот. Ова значи да ги идентификувате целните купувачи за вашиот бутик и да разберете што бараат. Обидете се да одговорите на прашањата: Кому ќе му продавате? Дали се работи главно за млади жени што следат модни трендови, деловни луѓе кои имаат потреба од формална облека, родители кои купуваат детска гардероба, или можеби специфична ниша (на пр., спортска облека или облека за plus-size)? Откако ќе го дефинирате вашиот идеален клиент, истражете ги неговите навики – колку е спремен да потроши, кои брендови или стилови ги преферира, и што му недостига на локалниот пазар.

Покрај профилот на купувачите, важно е да ја анализирате и конкуренцијата. Посетете ги постојните продавници за облека во вашиот град или општина, особено оние кои се слични по концепт со вашиот бутик. Забележете ги нивните ценовни рамки, асортиманот на производи, квалитетот на облеката, како и начинот на кој ги привлекуваат потрошувачите (на пример, преку попусти, програми за лојалност или активност на социјални мрежи). Ова истражување ќе ви помогне да утврдите која е вашата конкурентска предност. Можеби ќе одлучите да понудите уникатни парчиња облека кои ги нема во другите бутици, повисок квалитет за слична цена, или пак пониски цени за сличен квалитет. Важно е да најдете начин како вашиот бутик ќе се издвојува.

По анализата на пазарот, време е да ја дефинирате понудата. Одлучете каков точно асортиман на облека ќе продавате. За почеток, паметно е да се фокусирате на определена категорија или стил, наместо да се обидете да имате „по нешто за секого“. На пример, тоа може да биде женска лежерна мода од турски произведувачи, свечени фустани за специјални прилики, урбана младешка гардероба, или детска облека од домашни брендови. Изборот треба да произлезе од тоа што сте го воочиле дека има побарувачка, а не е доволно застапено.

Исто така, планирајте ја ценовната стратегија – дали ќе се позиционирате како бутик со достапни цени, со среден опсег, или како премиум продавница со поскапи, брендирани артикли? Цените треба да ги покријат вашите трошоци (набавна цена, транспорт, давачки, кирија, плати) и да ви обезбедат маржа на добивка, а воедно да останат привлечни за купувачите.

Откако ќе го обликувате концептот на вашиот бутик врз основа на истражувањето, направете бизнис-план во главни црти. Тоа значи да ги пресметате основните трошоци за старт (на пример: регистрација на фирма, уредување на локал, почетни залихи, маркетинг) и да предвидите како ќе се финансира бизнисот. Дури и ако не составувате формален бизнис-план за банка или инвеститор, ова ќе ви помогне да видите дали идејата е финансиски изводлива и што треба да остварите (на пример, колку парчиња месечно треба да продадете за да ги покриете трошоците). Темелното истражување и планирање на понудата ви даваат посигурна основа за следните чекори, како што се регистрирање на фирмата и инвестирање во залихи.

Правна форма и регистрација на фирма

 >>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

Пред да започнете со работа, мора да отворите фирма – правен субјект преку кој формално ќе работи вашиот бутик. Во Македонија постојат неколку правни форми за мал бизнис, но најчести (и препорачани) се следниве:

• Поедноставено друштво со ограничена одговорност (ПДОО): Ова е релативно нов тип на трговско друштво наменет за мали бизниси. Главната предност на ПДОО е што минималниот основачки влог изнесува само 1 евро во денарска противвредност, што значително го намалува финансискиот праг за влез. Како и кај другите друштва со ограничена одговорност, сопствениците (основачите) не одговараат со личниот имот за обврските на фирмата, туку само со имотот на компанијата. ПДОО може да го основаат еден до најмногу тројца основачи (физички лица). Поради нискиот капитал, законот пропишува некои посебни услови за работење – на пример, обврска за издвојување дел од добивката во задолжителна резерва. Сепак, ПДОО претставува одлична опција за бутик, бидејќи ви овозможува брзо и евтино да формирате фирма со ограничена одговорност. За специфики околу регистрацијата на ПДОО и условите, најдобро е да се консултирате со стручно лице или агенција (на пр., Регистрант.мк) која има искуство со овој вид основање.
• Друштво со ограничена одговорност со едно лице – ДООЕЛ: Ова е класична форма на мал бизнис со ограничена одговорност, каде што единствен сопственик е едно физичко лице. За основање на ДООЕЛ законски е потребен минимален основачки капитал од 5000 евра (во денари), кој може да биде во паричен депозит или непаричен влог (опрема, стока и сл., проценети од овластен проценител). Сопственикот не одговара лично за обврските на фирмата, туку ризикот е ограничен на вложениот капитал. ДООЕЛ ви дава целосна контрола како единствен основач, но бара поголем почетен капитал во споредба со ПДОО. Ако располагате со потребните средства, оваа форма обезбедува стабилна структура за раст на бизнисот, а доколку подоцна сакате да додадете партнер, ДООЕЛ може да се трансформира во ДОО.
• Друштво со ограничена одговорност – ДОО: Ова е слично на ДООЕЛ, со разлика што има двајца или повеќе основачи (може максимум до 50). Минималниот капитал исто така е 5000 евра, поделени во удели меѓу сопствениците. ДОО е соодветен ако планирате да го започнете бизнисот во партнерство со друго лице (на пример, член на семејство или деловен партнер). Правните карактеристики се идентични со ДООЕЛ во поглед на одговорноста (ограничена на имотот на фирмата) и обврските за водење сметководство, доставување годишни сметки итн. Основачите го делат вложениот капитал и одлуките се носат согласно договорот за основање и законските одредби.
• Трговец поединец (ТП): Ово не е друштво туку физичко лице кое регистрира дејност под свое име. ТП е наједноставниот начин за започнување бизнис во формална смисла – не е потребен основачки капитал и постапката за регистрација е брза и евтина. Како трговец поединец, вие и бизнисот сте правно исто лице, што значи дека не постои ограничена одговорност – одговарате со целиот ваш личен имот за евентуалните обврски и долгови на бизнисот. Овој ризик треба да се има предвид. За мал бутик, ТП може да биде опција ако немате можност да обезбедите капитал за ДОО/ДООЕЛ, а не ви одговара ПДОО. Исто така, треба да знаете дека ТП не може да има повеќе сопственици (само вие сте носител на дејноста) и оданочувањето се врши како персонален данок на доход од самостојна дејност. Ако бизнисот се проширува, можно е подоцна ТП да се пререгистрира во ДООЕЛ или ДОО, но тој процес е покомплициран отколку веднаш да основате друштво.

 >>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

Откако ќе одлучите која правна форма е најсоодветна, следи процесот на регистрација на фирмата. Во сите случаи, регистрацијата се врши во Централниот регистар на РС Македонија. Може да го направите тоа сами (директно во Централниот регистар или електронски ако имате дигитален сертификат), или преку овластен регистрационен агент. Потребно е да подготвите документи за основање: пријава, изјава за основање или договор (во зависност од формата), копии од лични карти на основачите и управителот, потврда за уплатен основачки капитал (за ДООЕЛ/ДОО) или изјава за минимален влог (за ПДОО). Исто така, мора да одберете име на фирмата кое не е веќе зафатено – препорачливо е да проверите уникатност на името во Централниот регистар пред поднесување. Ќе треба да наведете и шифра на дејност – за бутик најсоодветна е шифрата за трговија на мало со облека (според Националната класификација на дејности).

 >>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

Целиот процес на регистрација обично трае неколку работни денови од поднесување на исправна документација. По одобрување, Централниот регистар издава решение за основање и вашиот бизнис добива ЕМБС (единствен матичен број на субјектот) и даночен број. Со тоа вашата фирма е официјално основана. Следните чекори се да изработите фирмен печат (по желба, иако некои документи сè уште бараат печат во пракса) и да отворите трансакциска сметка во банка на името на новата компанија. Сега сте подготвени легално да работите, но пред да започнете со продажба, треба да се погрижите и за останатите аспекти како уредување на продавницата, набавка на облека и исполнување на сите законски услови за работење.

Барања и дозволи

Откако имате регистрирана фирма, потребно е да обезбедите дека вашиот бутик ги исполнува сите законски барања пред да почне со работа. За среќа, трговијата со облека не спаѓа во силно регулирани дејности кои бараат посебни лиценци или сертификати. Сепак, постојат одредени општи услови и дозволи на кои треба да обрнете внимание:

Деловен простор: Ако планирате да отворите физичка продавница, најпрвин осигурајте се дека просторот што ќе го користите е наменет за деловна употреба (трговски простор). Доколку изнајмувате локал, во договорот за закуп треба да стои дека намената на просторот е деловна – продажба на стока на мало. Ако пак користите сопствен простор, проверете урбанистички и комунални услови (на пр., дали локацијата е одобрена за комерцијална дејност и дали има соодветен пристап за клиенти). Некои општини бараат пријава или одобрение за започнување на дејност во одреден објект, па информирајте се во локалната самоуправа дали има таква обврска.

Опремување според прописи: Иако за продажба на облека нема строги санитарни или технички нормативи како за прехранбени дејности, важно е продавницата да ги задоволува основните стандарди за безбедност и хигиена. Тоа подразбира да има исправна електрична инсталација, противпожарна заштита (на пр., противпожарен апарат), вентилација и санитарен јазол за вработените. Доколку вршите уредување или преправки во локалот (реконструкција, внатрешен дизајн), можеби ќе треба да набавите одобрение за градба од општината, особено ако се менува надворешниот изглед или се поставува рекламен излог/табла.

Работно време и истакнување на информации: Согласно прописите за трговија, мора јасно да го истакнете работното време на продавницата на видливо место (обично на влезната врата). Исто така, треба да го истакнете називот на фирмата, името на управителот или одговорното лице, како и основните контакт информации. Ова се обично барања на пазарниот инспекторат. Пред почетокот на работа, може да биде потребно да го пријавите работното време во соодветна општинска служба или да набавите решение за работно време (во некои градови ова е регулативно предвидено).

Фискална каса и даночна регистрација: Пред да почнете да вршите промет со купувачи, ќе треба да набавите и да регистрирате фискален апарат, но ова подетално ќе го обработиме во посебен дел (види секција „Фискализација и водење деловни книги“ подолу). Исто така, доколку планирате да вршите увоз, вашата фирма треба да биде регистрирана со соодветни шифри на дејност кои дозволуваат надворешнотрговско работење (обично трговијата на мало опфаќа и право на увоз за сопствени потреби). Нема посебна лиценца за увоз на текстилни производи, но треба да се придржувате кон процедурите при царинење.

Квалитет и означување на производите: Согласно законите за заштита на потрошувачите, сите производи (вклучително и облеката) што ги продавате треба да бидат со означен состав на материјали и инструкции за одржување (перење, пеглање и сл.). Овие информации обично ги има на етикетите од производителот. Доколку увезувате облека на големо, проверете дали етикетите ги содржат потребните податоци на разбирлив јазик за купувачите; во спротивно, ќе треба дополнително да обележите (на пр., да залепите етикета на македонски со основни податоци). Исто така, внимавајте облеката да биде оригинална и квалитетна – продажбата на фалсификувани брендови е незаконска и подлежи на санкции од инспекциите.

Во резиме, специфични лиценци не се потребни за отварање бутик за нова облека, но треба да ги почитувате генералните регулативи за трговија. Најдобро е непосредно пред отворањето да се консултирате со локалните инспекторати (пазарен, трудов, противпожарен) ако имате дилеми дали се исполнети сите услови. Така ќе осигурите дека стартот на вашиот бутик ќе биде без непотребни правни пречки.

Набавка и логистика на облека

Обезбедувањето на квалитетна и атрактивна залиха на облека е срцето на вашиот бутик. Постојат две главни стратегии: да увезувате облека од странство или да се снабдувате од домашни (локални) добавувачи. Многу мали бутици применуваат комбиниран пристап – на пример, увезуваат модерни парчиња од Турција или Кина, а истовремено соработуваат и со домашни произведувачи или дистрибутери.

Ако се одлучите за увоз, земете ги предвид следниве аспекти:

• Избор на пазар: Турција е многу популарна поради поволната цена и модерен дизајн на конфекција; градови како Истанбул (области Лалели, Османбеј) се центри за трговија на големо со облека. Бугарија, како членка на ЕУ, исто така има своја текстилна индустрија и дистрибутери – можно е полесно да увезете од таму поради географска близина и без визни формалности. Кина нуди огромен избор по многу ниски цени, но транспортот е поскап и подолготраен, а понекогаш квалитетот варира. Разгледајте каде можете да набавите облека што одговара на стилот на вашиот бутик по најдобри услови.
• Набавка и нарачка: Откако ќе одберете држава или производител, ќе треба да воспоставите контакт. Можете да отпатувате лично на саеми и пазари (особено во Турција има познати саеми за текстил), или да стапите во контакт преку интернет (директно со фабрики, или преку B2B платформи како Alibaba за Кина). Личното посетување ви овозможува да ја видите облеката и материјалите одблиску и да склучите договори на лице место, но носи дополнителни трошоци (пат, сместување). Онлајн нарачките се поудобни, но бараат внимателност – секогаш нарачајте примероци доколку е можно и работете со доверливи снабдувачи.
• Царински аспекти: Секој увоз од странство подразбира царинска постапка при влез во Македонија. За поедноставување, препорачливо е да ангажирате шпедитер или царински застапник, кој ќе ги среди документите на царина. Вашата фирма при првиот увоз треба да се регистрира во Царинската управа (ќе ви доделат ЕОРИ број – меѓународна идентификација на фирмата за увоз/извоз). Потоа, ќе треба да приложите фактура од добавувачот, транспортни документи и евентуално сертификат за потекло на стоката. Облеката обично се тарифира со царина (стапката зависи од материјалот и потеклото; со одредени земји има трговски договори за пониски царини) и со ДДВ од 18%. Царината и ДДВ се плаќаат при увоз, по што стоката се пушта во слободен промет. Доколку вашата фирма е ДДВ-обврзник, платениот ДДВ при увоз потоа ќе можете да го признаете како претходен данок.
• Транспорт и логистика: Испланирајте како ќе ја донесете стоката. Помали количини од блиски држави може сами да ги транспортирате (на пр. со комбе од Истанбул), но внимавајте на законските ограничувања – при секој влез преку граница комерцијалната стока мора да се пријави. За поголеми количини, најдобро е да користите карго транспорт. Од Кина, најисплатливо е преку брод (но транзитот трае неколку недели) или авионски карго за побрза достава (но поскапо). Од Турција и Бугарија, камионски транспорт е стандарден. Осигурајте ја стоката доколку се превезува на поголема далечина.

Ако се определите за домашни добавувачи, предност е во тоа што процесот е поедноставен:

• Можете да купувате од големопродажни дистрибутери во државата. Во Скопје и поголемите градови постојат магацини и големопродажби што увезуваат облека во големи количини, па препродаваат на помали трговци. Цените се малку повисоки отколку директно од фабрика, но добивате побрза достапност и можност за набавка на помали количини (наместо да увезете цел контејнер, можете да набавите десетици парчиња).
• Домашно производство: Разгледајте и опција да соработувате со локални производители на гардероба. Во Македонија постојат помали брендови и ателјеа кои произведуваат облека (на пр., дизајнерски парчиња, традиционални и модерни комбинации, кежуал облека). Продавајќи домашни производи можете да се истакнете по уникатност, а и купувачите често го ценат локалниот производ. Договорете со производителите за набавна цена и услови (консигнација или откуп на одредена количина).
• Квантитет и разновидност: Без разлика дали набавувате од странство или локално, важно е да ја балансирате количината на залихи. На почеток, не претерувајте со преголеми количества од ист модел – подобро набавете поголема разновидност на артикли во помали серии. Така ќе ја тестирате побарувачката и ќе видите што се продава најдобро. Подоцна можете повторно да нарачате од популарните артикли. Обрнете внимание на големините (имајте доволно S, M, L, XL според вашата целна публика) и боите/дезените.
• Складирање: Осигурајте дека имате соодветно место за складирање на залихите, особено ако продавницата е мала. Облеката треба да се чува на суво, чисто место, заштитена од прав и влага. Добро организирана мала магацинска област (можеби зад продавницата или во посебна просторија) ќе ви помогне лесно да управувате со инвентарот.

Во текот на целиот процес на снабдување, држете ги трошоците под контрола. Пресметајте ја набавната цена со сите вклучени давачки (царина, транспорт, ДДВ) и врз база на тоа утврдете ги малопродажните цени. Оставете простор за непредвидени трошоци, како на пример оштетени парчиња што нема да можете да ги продадете или сезонски попусти за чистење залихи. Добрата логистика и планирање на залихите ќе осигураат дека вашиот бутик располага со атрактивни производи во секое време, без големи застои или вишоци.

Уредување на продавница и вработувања

Впечатокот кој вашиот бутик ќе им го остави на купувачите во голема мера зависи од тоа како е уредена продавницата и квалитетот на услугата од страна на персоналот. Откако имате простор и залихи, треба да го средите ентериерот и да одлучите дали и кого ќе вработите за да ви помогне во работата.

Уредување на ентериерот: Осмислете ја внатрешноста на продавницата така што ќе биде пријатна и функционална за купувачите. Распоредете ги полици, закачалки и манекени на начин што облеката ќе биде прегледно изложена, а клиентите ќе можат лесно да се движат. Обезбедете кабини за проба (со огледала) каде што посетителите удобно ќе можат да испробаат гардероба. Внимавајте на осветлувањето – добро осветлена продавница ги истакнува боите и деталите на облеката, создава топла атмосфера и привлекува внимание однадвор. Можете да вложите во декоративни елементи што го рефлектираат стилот на вашиот бутик (на пр., винтиџ мебел за бутик со ретро мода, минималистички полици за модерен стил и сл.). Истакнете го и логото или името на бутикот на видно место внатре, заедно со евентуално мото или фотографија што го нагласува брендот.

Опрема: За функционирање на продавницата ќе ви треба и основна опрема: фискална каса или ПОС-терминал за плаќања, компјутер/лаптоп или паметен уред за евиденција и комуникација, баркод-читач (ако користите баркодови за артиклите), и сл. Не заборавајте на ситници како закачалки, кеси за пакување на купената облека, етикети со цени. Добра пракса е на секое парче во продавницата да има јасна ценовна етикета. Доколку планирате да прифаќате плаќања со картички, ќе треба да набавите ПОС-терминал од банка. Ова овозможува поголема удобност за купувачите и често носи повеќе продажби (бидејќи луѓето не се ограничени само на готовината што ја носат).

Персонал и вработување: Во почетокот, многу основачи на бутик одлучуваат самите да бидат присутни во продавницата и да ги услужуваат купувачите за да заштедат на трошоци за плати. Ова е изводливо доколку продавницата не работи премногу долги часови или ако сте спремни да вложите многу лично време. Сепак, доколку планирате подолго работно време (на пример, цел ден од 9 до 20 часот, или работа и за време на викенди), веројатно ќе треба помош. Можете да вработите продавач(и) – лице кое ќе ги пречекува и советува купувачите, ќе работи на каса и ќе се грижи за редот во продавницата. При изборот на вработени, барајте комуникативност, љубезност и доверливост. Обуката е исто така клучна: новиот продавач треба да се запознае со асортиманот, со начинот на издавање сметки на каса, со политиката за замени или враќање на стока, и со општите правила на услуга.

Работни односи: Неопходно е секој формално вработен да го пријавите согласно законите. Тоа подразбира склучување писмен договор за вработување, пријава на работникот во соодветните институции (Агенција за вработување и фондовите за социјално осигурување) пред да почне со работа, и редовно плаќање на придонеси и персонален данок за платата. Како работодавач, треба да се придржувате и кон прописите за работно време, дневен одмор, неделен одмор, годишен одмор, исплата на регрес (К-15) доколку е обврзно и сл. Ова можеби звучи комплексно, но доколку имате ангажирано книговодство (за што зборуваме подолу), тие ќе ви помогнат околу пријавите и пресметките за плати.

Покрај продавачите, размислете и дали ви е потребен друг кадар: на пример, магационер ако имате поголем магацин, лице за маркетинг или онлајн продажба (ако не можете сами да го менаџирате присуството на социјални мрежи). Сепак, за мал бутик, најчесто тимот е многу мал – вие како сопственик-менаџер и евентуално 1-2 продавачи. Најважно е сите да бидат посветени на тоа купувачите да имаат пријатно искуство, бидејќи тоа директно влијае на угледот и успехот на вашиот бизнис.

Фискализација и водење деловни книги

Работењето на бутик – како и на кој било малопродажен објект – повлекува одредени финансиски и административни обврски. Пред сè, тука е фискализацијата, односно издавањето на фискални сметки за секое извршено плаќање во готово или со картичка во продавницата. Исто така, потребно е редовно водење на сметководство и исполнување на даночни обврски.

Фискална каса: Во Македонија, законски е задолжително сите промети со готовина во продавници да се евидентираат преку одобрен фискален апарат. Откако ќе се основа фирмата и пред да започнете со продажба, треба да купите или изнајмите фискална каса (или фискален принтер поврзан со компјутер) од компанија лиценцирана за фискални уреди. Фискалната каса мора да биде програмирана со податоците на вашата фирма (даночен број, назив, адреса) и да биде поврзана со системот на Управата за јавни приходи (модерните фискални уреди имаат ГПРС-модул кој ги праќа податоците за дневниот промет директно до УЈП). Пред употреба, касата треба да се фискализира – овластено лице од фирмата што ја продава касата или од УЈП ќе ја активира и регистрира. Оттогаш, имате обврска при секое плаќање од клиент да издадете фискална сметка и да му ја дадете на купувачот. Фискалната сметка е доказ за извршената трансакција и основа за пресметка на данок (ДДВ, ако сте ДДВ-обврзник).

Даночни обврски: Во зависност од обемот на бизнисот, вашата фирма може да биде или да не биде ДДВ-обврзник на почетокот. Ако очекувате промет над определен годишен праг (на пример, околу 2 милиона денари годишно, според тековните прописи), ќе мора да се регистрирате за ДДВ. Иако регистрацијата за ДДВ значи дека ќе треба да пресметувате и плаќате ДДВ на вашите продажби (18% за облека), истовремено добивате право на одбиток на претходен данок (ДДВ на влезните фактури, како при увоз или од домашни добавувачи). Ако вашиот обрт ќе биде помал од прагот, можете да одлучите да не се регистрирате веднаш за ДДВ – тоа ќе значи поедноставно книговодство и нешто пониски цени за крајните купувачи (бидејќи нема да им пресметувате ДДВ). Сепак, имајте предвид дека ако увезувате стока, при увоз секогаш ќе платите ДДВ, а ако не сте ДДВ-обврзник тој трошок ќе ви остане како зголемување на набавната цена. Затоа, темелно анализирајте дали ви е поволно да бидете во системот на ДДВ или не.

Како фирма, ќе подлежите и на данок на добивка (во случај на ДОО/ДООЕЛ/ПДОО) или персонален данок на доход (во случај на ТП). Стапката на данок на добивка во Македонија е 10% на остварената добивка, но постои посебен режим – малите компании под одреден приход може да плаќаат годишен паушален данок или да бидат ослободени до одреден праг, зависно од важечките правила. Најдобро е за ова да се консултирате со сметководител. Персоналниот данок исто така е 10% на нето-приходот од самостојна дејност (со можност за нормирани трошоци).

Сметководство: Клучно за секој бизнис е да води уредни деловни книги. Најчесто, малите компании ангажираат сметководствено биро или овластен сметководител кој ги врши овие работи. Тие ќе се грижат за евиденција на фактури за набавки и продажби, платените сметки, плати, пресметка на даноци, амортизација ако има опрема, и изготвување на финансиски извештаи. Вие како сопственик треба навремено да му ги доставувате сите документи на сметководителот (на пример: фактурите од набавка на облека, сметките за кирија, сметките за струја/интернет, и сл., како и дневните извештаи од фискалната каса). На база на тие документи, сметководителот ќе прави месечни пресметки (на пр. пријава/одјава за ДДВ ако сте обврзник, пресметка на плати и придонеси, аконтација на данок на добивка) и годишна сметка која се поднесува до Централен регистар.

Важно е да сфатите дека, иако сметководителот технички ги води книгите, одговорноста е ваша да обезбедите сè да биде законски и точно. Затоа, избeретe доверливо сметководствено сервис и комуницирајте редовно. Добро водење на деловните книги не само што ве чува законски усогласени, туку ви дава и увид во тоа како работи вашиот бизнис – колкави ви се трошоците, колкава маржа остварувате, кои месеци се послаби или посилни, итн. Тоа ќе ви помогне да носите информирани одлуки за идно проширување или промени во работењето.

Промоција и присуство на социјални мрежи

Во модерното време, маркетингот на социјалните мрежи е еден од најмоќните алати за промоција на еден бутик. Дури и ако имате одлична локација и убава продавница, вашиот дострел е ограничен само на минувачите. Со активност на платформи како Facebook и Instagram, можете да допрете до многу поширока публика, да го изградите брендот на вашиот бутик и значително да ги зголемите продажбите.

Еве неколку совети за успешно онлајн присуство на еден бутик за облека:

• Креирање на страници/профили: Отворете официјална Facebook-страница и Instagram-профил за вашиот бутик (доколку името на бутикот е уникатно, користете го како назив на профилите). Ставете ги сите важни информации – локација на продавницата (со мапа), работно време, контакт телефон, и кус опис на тоа што нудите.
• Квалитетна визуелна презентација: Модата е визуелна индустрија. Обезбедете фотографии од висoк квалитет за производите што ги нудите. Може да ангажирате професионален фотограф за дел од колекцијата, или сами да направите фотографии со добро осветлување и уредна позадина. На Instagram, особено важно е “feed”-от (изгледот на објавите на профилот) да изгледа привлечно и координирано. Покажете ги најубавите парчиња, комбинации на облека, детали од материјалите. Вклучете и кратки видеа или приказни (Instagram Stories) – на пример, откако ќе пристигне нова колекција, споделете „unboxing“ или тура низ продавницата.
• Редовни објави и ангажман: Бидете активни – објавувајте нови содржини неколку пати неделно. Тоа може да бидат најави за нови пристигнувања на облека, информации за попусти или акции, модни совети (на пр., „како да комбинирате есенски шал со палто“), или задкулисни моменти (на пр., процесот на избор на колекција, уредување на излогот и сл.). Поттикнувајте ги следбениците на интеракција – поставувајте прашања („Кој е вашиот омилен летен стил?“), организирајте мали наградни игри (на пр., „лајкни и сподели за шанса да освоиш ваучер“ – внимавајте тие активности да се согласно правилата на платформите). Одговарајте брзо на пораките и коментарите – многу потенцијални купувачи може да ве контактираат директно преку Facebook/Instagram за да прашаат за цена, достапни големини или да резервираат артикл.
• Платено рекламирање: Размислете за инвестирање во Facebook Ads или Instagram Ads за да допрете до поширока публика. Со релативно мал буџет можете да насочите реклама кон одредена целна група (по град, возраст, интереси – на пр., „мода“, „облека“, „шопинг“). Платените промоции се особено корисни кога имате голем настан во продавницата (на пр., отворање, сезонско намалување) или нова колекција што сакате да ја промовирате.
• Бренд и приказна: Обидете се да изградите приказна околу вашиот бутик. Луѓето сакаат да знаат кој стои зад брендот и која е инспирацијата. Може повремено да споделите и лична нота – како го започнавте бизнисот, зошто ја сакате модата, кои вредности ги негувате (на пр., „веруваме во квалитетни материјали по пристапни цени“ или „го носиме духот на Истанбул во Скопје преку нашата гардероба“). Ваквиот пристап создава емотивна врска со публиката и гради лојалност.

Покрај онлајн присуството, не заборавајте и на офлајн промоција во заедницата. На пример, организирајте свечено отварање на бутикот со покани за локални жители или инфлуенсери, делење флаери или каталози во околината, учество на локални саеми или модни настани. Сепак, социјалните мрежи остануваат најисплатливиот и најефективен начин да ја зголемите свесноста за вашиот бренд. Современиот купувач често прво ќе пребара на интернет или на Facebook за името на продавницата пред да реши да ве посети – осигурајте се дека ќе ве најде со ажурирани информации и привлечни објави.

Онлајн продажба како дополнителна можност

Иако вашиот бутик првенствено ќе функционира како физичка продавница, во денешно време вреди да се размисли и за онлајн продажба како надополнување на традиционалниот начин на работа. Онлајн продажбата ви овозможува да допрете до купувачи надвор од вашиот непосреден регион, па дури и на национално ниво, без да зависите само од локацијата на  продавницата. Еве како можете да ја вклучите онлајн компонентата во вашиот бизнис:

Преку социјалните мрежи: Наједноставниот почеток е да ги искористите веќе постоечките платформи како Facebook и Instagram. Можете да објавувате производи кои се достапни за нарачка и да наведете дека примате нарачки преку пораки. На пример, поставете слика од ново палто со опис, цена и големини, и информирајте дека заинтересираните можат да ве контактираат за да го купат. Плаќањето може да го организирате со готовина при достава (откупна пратка преку карго-служба) или со уплата на трансакциска сметка, додека испораката ја вршите преку курирски служби (Брза Пратка, Карго Експрес, итн.). Внимавајте да поставите јасни правила за нарачка, достава και враќање на производи – објавете ги на вашата страница за довербата на купувачите.

Веб-страница или онлајн продавница: Ако сте подготвени за следниот чекор, размислете за изработка на сопствена веб-продавница. Тоа може да биде индивидуална веб-страница на вашиот бутик со вградена кошничка за нарачки и можност за онлајн плаќања. Денес постојат доста пристапни решенија – од платформата Shopify, до локални веб-дизајн агенции кои можат да ви изработат е-продавница прилагодена на македонскиот пазар. Преку сопствената веб-страница ќе можете професионално да ги прикажете сите артикли (со филтри и категории), а плаќањата да ги интегрирате преку кредитни картички или преку системот на избраниот курир (со можност за плаќање при достава). Имајте предвид дека одржувањето на онлајн продавница бара редовно ажурирање на залихите (што се продава во физичката продавница треба да се одрази и онлајн, и обратно), како и навремено следење на нарачките и комуникација со купувачите. Но придобивките се значајни – добивате практично „втор излог“ кој работи 24/7 и е достапен за купувачи од целата држава (и пошироко, ако овозможите испорака надвор од земјата).

Онлајн пазари и платформи: Во Македонија сè повеќе се појавуваат платформи за онлајн продажба и огласи каде можете да ги понудите вашите производи како на пример Ананас.мк . Размислете за присуство на популарни сајтови за огласи или специјализирани апликации каде корисниците купуваат облека. Исто така, активноста на Facebook-групи и Instagram-профили посветени на продажба на облека може да биде корисна. Сепак, внимавајте на изградбата на вашиот бренд – препорачливо е продажбата да оди преку ваши официјални канали, за да задржите контрола врз квалитетот на услугата.

Логистика за онлајн продажба: Ако го проширите бизнисот онлајн, бидете спремни да се справите со логистиката: пакување на нарачките (обезбедете кутии или елегантни кеси и заштитен материјал), организирање навремена достава и креирање политика за враќања и замени. Курирските служби во Македонија обично нудат достава за 1–2 работни дена. Можете да се договорите со некоја служба за корпоративна тарифа и да добиете поволни цени на пратките. Исто така, прецизирајте ги условите – дали поштарината ја плаќа купувачот или вие, и во кои случаи прифаќате враќање (на пример, ако не одговара бројот, во рок од 7 дена и ако производот е некористен).

Онлајн продажбата не мора да ја имплементирате веднаш, но добро е да ја имате на хоризонтот како можност. Многу бутици почнуваат само со продажба преку Facebook и Instagram додека се мали, а штом се зголеми базата на клиенти, преминуваат на веб-продавница. Комбинацијата на физичка и онлајн продавница ви овозможува омниканално присуство – клиентите можат прво да го видат производот во живо, а потоа да нарачаат онлајн, или обратно – прво да го забележат онлајн, па да дојдат да го пробаат во продавницата. Таа флексибилност ќе биде предност за вашиот бизнис и ќе ви овозможи раст во дигиталната ера.

Заклучок

Отворањето на бутик за нова облека е возбудлив потфат кој бара комбинација од страст за мода и внимание кон бизнис-деталите. Од првиот чекор – истражување на пазарот и обликување на понудата, преку формалностите за регистрација и исполнување на законските барања, до снабдување со квалитетна стока, уредување на продавницата и градење база на клиенти – секој елемент е значаен за крајниот успех. Овој водич ги опфати основните аспекти, но секое претпријатие носи свои уникатни предизвици и лекции. Важно е да бидете подготвени да учите во движење, да се прилагодувате на реакциите на купувачите и трендовите на пазарот, и постојано да барате начини за унапредување на работењето. Како мал претприемач, ќе имате можност директно да гледате како вашата идеја се претвора во реалност – од првиот купувач кој ќе влезе во продавницата, до првата нарачка онлајн. Тоа искуство е непроценливо. Секако, не заборавајте дека ние стоиме на располагање да ви помогнеме во делот на формалностите: Регистрант.мк може да ви обезбеди брзо и ефикасно отворање на фирма под најповолни услови, за вие да се насочите кон креативниот и комерцијалниот аспект на бизнисот. Со добра подготовка, труд и посветеност – вашиот бутик има сите шанси да стане успешна приказна.

 >>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

The post Отварање Бутик – Практичен Водич appeared first on РЕГИСТРАНТ.мк.

Отворањето на „тобако“ – малопродажен објект за цигари, пијалаци, грицки, лотарија и слична стока – во Скопје бара темелна подготовка и усогласување со локалните прописи. Во ова упатство чекор-по-чекор ќе ги опфатиме сите аспекти: изборот на тип објект (трафика или дуќан), локацијата и општинските услови, пристапноста, регистрацијата на фирма, неопходните дозволи, опремувањето, снабдувањето со стока, вработувањето персонал и почитувањето на законските регулативи (фискализација, работно време, и др.). Целта е идните претприемачи прецизно да знаат што ги очекува и како успешно да постават основа за својот мал бизнис во главниот град.

СОДРЖИНА:

1. Тип на објект: Трафика или класичен дуќан?
2. Избор на локација и општински услови
3. Услови за пристапност: возила, паркинг и пешачки тек
4. Регистрација на фирма: правна форма, документи и постапка
5. Дозволи и лиценци: тутунски производи, алкохол, лотарија и дополнителна стока
6. Опремување на објектот (инвентар, безбедност, системи)
7. Набавка на стока – снабдувачи, дистрибутери и услови
8. Вработување на персонал: смени, неделен труд, права и обврски
9. Фискализација, работно време и останати регулативи

1. Тип на објект: Трафика или класичен дуќан?

Трафика (киоск): Трафиките се мали киосци, најчесто монтажни објекти поставени на фреквентни локации (тротоари, плоштади, автобуски станици). Главната предност на трафиката е блискоста до купувачите – можете да ја поставите на места со голем пешачки промет (на пр. близу пазар или станица) и така да привлечете спонтани купувачи. Исто така, почетните инвестиции може да се пониски: монтажен киоск често е поевтин од закуп на локал, а комуналните трошоци (струја, вода) се минимални. Меѓутоа, недостатоците се значајни. Прво, трафиката има многу ограничен простор за стока и за магацински залихи. Второ, најчесто нема санитарен јазол ни вода, што може да биде непогодно за вработените. Трето и најважно – мора да добиете одобрение од надлежните за да ја поставите трафиката. Без соодветна дозвола, киоскот се смета за привремен или нелегално поставен објект и може да биде отстранет од инспекциите. Пример: Општина Центар во 2020 година присилно отстрани повеќе нелегални трафики кај Зелен пазар бидејќи нивните сопственици немале решение (дозвола) за поставување привремен објект. Ова јасно покажува дека работењето „на диво“ не доаѓа предвид – потребна ви е формална дозвола за трафика од општината (за постапката, повеќе во следното поглавје).

Класичен дуќан: Класичниот дуќан подразбира локал (продавница) сместен во деловен простор – на приземје од зграда или во трговски центар. Неговите предности се просторот и условите: имате повеќе квадратни метри за изложување на широк асортиман (цигари, пијалаци, грицки, весници итн.), простор за каса и POS-систем, па дури и мало складиште. Дуќанот обично има приклучоци за струја, вода и санитарија, што го прави поудобен за вработените (тоалет, ладење/греење, миење раце). Дополнително, во затворен локал полесно се вградуваат сигурносни системи (аларм, камери) и може да се уреди пријатен ентериер за купувачите. Од друга страна, инвестицијата и трошоците се повисоки. Ќе треба или да изнајмите простор (што во прометни скопски општини како Центар не е евтино), или да купите/изградите локал. Месечната кирија, комуналиите (струја, вода, ѓубре) и даноците на имот се ставки за кои треба да имате финансиски план. Исто така, изборот на локација за дуќан е ограничен на понудата на слободни деловни простори – можеби нема секогаш достапен локал токму на местото каде што би сакале.

Заклучок: Одлучете врз основа на бизнис-планот и буџетот. Ако целите кон мал обем и брз почеток со низок трошок – трафиката е примамлива опција, но побарајте ја законската процедура за одобрение. Ако пак сакате поголема продавница со поширок асортиман и професионални услови – класичен дуќан е подобар, со тоа што бара поголема почетна инвестиција. Многу бизниси почнуваат како трафика, па со растење се префрлаат во дуќан; познат пример е ланецот „Пингвин“ кој започнал како мала трафика, па прераснал во неколку продавници. Важно: независно кој формат ќе го одберете, следните чекори (локација, регистрација, дозволи итн.) се клучни за успешно отворање.

2. Избор на локација и општински услови

Локацијата е критична за успехот на вашиот тобако. Притоа треба да ги разгледате разликите меѓу скопските општини во поглед на урбанистички услови, дозволи и достапност на соодветни места.

• Центар: Општина Центар (срцето на градот) нуди најголема фреквенција на пешаци – туристи, работници, студенти, сите гравитираат тука. Киоск или дуќан во Центар може да има одличен промет поради густата фреквенција. Сепак, конкуренцијата е најголема – веќе има многу трафики и продавници. Дополнително, општинските правила се строги: просторот е ограничен, а нелегално поставени киосци се отстрануваат (како што веќе спомнавме). Центар периодично распишува јавни повици за локации на привремени објекти – во 2024 се утврдени само 14 дозволени локации за киосци во цела општина. Тоа значи дека мора или да конкурирате на таков повик или да најдете слободен деловен простор за закуп. Урбанистичките планови во централното подрачје се детални; проверете дали избраната локација е предвидена за трговска намена. Исто така, цените за наем се највисоки во Центар, а паркингот е лимитиран (важно за снабдување со стока, види точка 3).
• Аеродром: Оваа општина е густо населена со станбени блокови и има неколку големи населби (Ново Лисиче, Стар Аеродром итн.). Пешачката фреквенција е висока околу локалните маркети, училишта и булевари. Предност е што има повеќе простор – партерните делови на зградите често се предвидени за дуќани. Киосци има на прометни точки (пример, околу ТЦ „Бисер“ или долж бул. Јане Сандански). Општина Аеродром обично е кооперативна за мали бизниси, но сепак треба да се почитуваат урбанистичките услови. Проверете во општината дали има слободни локации за киоск или пак барање за согласност ако ќе адаптирате станбен простор во дуќан. Рентите тука се нешто пониски од Центар, а паркинг за снабдување полесно се наоѓа (што е предност за точка 3).
• Карпош: Голема општина која опфаќа и густо населени делови (Тафталиџе, Влае) и трговски зони (околу Сити мол). Локацијата во Карпош може да биде одлична ако е близу фреквентно место – универзитети (во Тафталиџе), пазари (Влае) или трговски центри. Општината има умерена регулатива; на пример, во модерните населби може да има услови за естетика на објектот (ако е киоск, да се вклопи во околината). За киосци, обратете се до Одделението за комунални работи при општината – можеби имаат список на одобрени локации или постапка за аплицирање. За дуќан, проверете го Деталниот урбанистички план (ДУП) – во новите згради приземјата често се за деловна намена, што е поволно.
• Бутел, Чаир, Ѓорче Петров и др. периферни општини: Овие подрачја се малку подалеку од центарот, но имаат свои локални центри со висок промет (на пр. Бутел 1 околу пазарот, Чаир околу Бит-пазар и стара чаршија, Ѓорче кај пазарот и по должината на улиците). Предност тука се пониските трошоци – и за наем на дуќан и за комунални такси. Конкуренцијата на модерни „тобако“ дуќани може да е послаба, па така вашиот објект би бил повпечатлив во околината. Недостаток може да биде што купувачката моќ е нешто помала споредбено со Центар и Аеродром, а и навиките на жителите се различни (можеби повеќе купуваат наутро или во период на пазарен ден). Општините како Бутел и Ѓорче имаат поголеми слободни површини, но сепак барајте дозвола ако поставувате киоск на јавно земјиште. Обично постапката е иста – барање до градоначалникот со потребни документи (проект, скица) и плаќање комунална такса, за што зборуваме подолу.

Општински дозволи за киоск: Ако одлучите да поставите трафика (киоск), мора да добиете „Одобрение за вршење дејност надвор од деловен простор и поставување урбана опрема“ издадено од Град Скопје и со согласност на општината. Постапката опфаќа: поднесување барање до градоначалникот на Скопје со комплетна документација (елаборат со план, скици на локацијата, технички опис на киоскот итн.), потоа проверка од страна на службите, пресметка на комунална такса и нејзино плаќање, па издавање на решението (одобрението). Комуналната такса во Скопје се дели 50/50 меѓу Градот и општината – се плаќа половина на сметка на Град Скопје и половина на сметка на матичната општина каде што е локацијата. Одобрението обично е временско (на пример, на 1 или 2 години со можност за продолжување) и во него се наведува точното место и површина што ја зафаќа киоскот, како и условите за користење. Напомена: Ќе ви треба и доказ за имотно-правен статус или користење на земјиштето – најчесто киосците се на јавно земјиште, па одобрението го регулира тоа (вие не станувате сопственик, туку добивате право на користење на локацијата за одредена намена, со плаќање на таксата). Во елаборатот, според условите, мора да бидат опфатени и безбедносни аспекти (противпожарни мерки, пристап и сл.), па затоа е најдобро изработката да ја довери те на овластен архитект или инженер познат со општинските прописи.

Избор на конкретна локација: Откако ќе ги проучите општите карактеристики на општините, сузете го изборот на конкретно место. Идеално, местото треба да ги задоволи следниве критериуми:

• Висок промет на луѓе: близина на пазар, автобуска станица, училиште/факултет, трговски центар, канцелариски згради или главна улица.
• Видливост: аголна позиција или место кое се гледа од далеку, за да привлече случајни муштерии. Добра практика е локалот да има реклама или светлечка фирма, но внимавајте – во Центар важат строги правила за рекламни табли и треба одобрение.
• Пристапност: (детали во точка 3) дали возилата на добавувачите можат да пријдат, има ли можност за близок паркинг, тротоарот доволно широк ли е пред киоскот, и слично.
• Конкуренција: истражете дали на истата улица/плоштад веќе има неколку други трафики/тобако продавници. Ако да, размислете што ново ќе понудите или дали има доволно „место“ за уште една. Понекогаш подобро е да сте прв во маало (на пр. во нова населба) отколку еден од многуте во центар.
• Безбедност: избегнувајте осамени локации без улично осветлување, или места кои навечер стануваат несигурни. Имате предвид дека ќе работите до доцна (можеби 24/7), па важно е локацијата да е безбедна за вработените и муштериите.

Откако ќе таргетирате локација, проверете ја нејзината правна состојба – дали просторот е наменет за комерција според планот, дали киоскот би заземал јавна површина (тротоар, парк) и дали за тоа ќе треба посебна согласност. Посетете ја општината со конкретни прашања и барајте писмени информации или упатства – така ќе бидете сигурни што ви е дозволено, а што не.

3. Услови за пристапност: возила, паркинг и пешачки тек

Пристапноста до објектот е практично важна од две аспекти: (1) пристап за муштериите и (2) пристап за снабдување и логистика. Добро планирана локација ги исполнува двата аспекта.

• Пристап за муштерии (пешаци): Најголемиот дел од купувачите на трафика/тобако доаѓаат пеш – затоа ваквите продавници и се ставаат на пешачки фреквентни места. Осигурајте се дека околината на вашиот објект е пријателска за пешаци: доволно широк тротоар (да не го блокира киоскот патот), зебра или пешачки премин во близина ако е преку улица, осветлување навечер за безбедно движење. Ако објектот е дуќан, проверете дали има пристапна рампа доколку има и една скала – луѓето ќе влегуваат/излегуваат често, можеби со детски колички или велосипеди, па важно е да биде лесно. Локациите на агол на улица се одлични затоа што „фаќаат“ пешаци од две страни. Имајте предвид и каде се создава метеж – на пример, близу автобуска станица ќе имате налет на купувачи пред тргнување/пристигање на автобус, па важно е пред киоскот да има простор да застанат 3-4 луѓе во ред без да пречат на тротоарот.
• Пристап за муштерии (возила): Иако мнозинството клиенти ќе бидат пешаци, добар дел може да бидат и „патем“ купувачи со возило – на пример, некој застанува кратко да купи цигари или сок. Затоа, ако е можно, паркинг или место за запирање во близина е огромен плус. Во централното подрачје ова е предизвик (паркингот е редок и често зонски наплатен), но ако имате среќа да сте близу јавно паркиралиште или гаража, ќе придобиете и клиенти со автомобили. Во крајни случаеви, барем „џеб“ или проширување на улицата за кратко запирање може да помогне. Во населбите надвор од центар (Аеродром, Карпош, Ѓорче), најчесто има бесплатни паркинг места пред зградите – идеално е вашиот дуќан/киоск да биде во таков блок со паркинг, за луѓето да можат „на брзинка“ да паркираат и купат што им треба. Внимавајте: некои општини имаат забрана за запирање пред киосци на одредени улици – информирајте се за сообраќајниот режим. Исто така, ако планирате драјв-ин концепт (многу ретко, но ако киоскот е крај пат), проверете дали е дозволено возилата тука да застануваат.
• Снабдување и достава: Вашиот објект периодично ќе се снабдува со стока – цигарите и останатите производи ќе пристигаат со комбиња или доставни возила од дистрибутерите. Мора да имате логистика: возилото да може да пријде што поблизу (идеално, директно пред дуќанот или киоскот). Ако сте во прометна улица, дали има сервисна уличка позади? Ако сте во пешачка зона (пример во строгиот центар или стара чаршија), можеби доставата ќе мора да биде во раните утрински часови кога е дозволен влез за возила – тоа бара усогласување со доставувачите. Паркинг за дистрибутери: договорете се со снабдувачите кога и каде паркираат при достава – ако нема формален паркинг, барем „истуркајте“ простор каде комби може да се задржи 10-тина минути (на пример, резервирајте едно место пред дуќан ако општината ви дозволи или користете пристапна рампа на тротоар). Имајте и резервен план – што ако улицата е затворена тој ден, дали постои спореден влез или слично.
• Пример – Центар vs. населба: Ако отворите тобако во Центар кај Рекорд, ќе имате огромен пешачки тек, но доставувачот можеби ќе мора да паркира далеку и да ви носи гајби на раце преку улица, а ниту клиентите со кола нема каде да запрат. Ако отворите во населба како Ново Лисиче, пешачкиот тек е умерен (главно локални жители), но има многу место за паркирање и достава – жители доаѓаат и со кола од други краеви ако слушнат за вашата добра услуга. Затоа балансирајте ги приоритетите: што ви е поважно – квантитетот на пешаци или лесната пристапност? Идеално, најдете место што има и двете (на пр., киоск близу пазара во Тафталиџе: многу пешаци, а и паркинг за достава зад киоскот).

Заклучок: Пред да финализирате локација, замислете го секојдневието: како утрото доаѓа доставувачот со цигари, каде ќе истовари? Како во 17 часот кога е шпицот, луѓето ќе се редат пред објектот? Како навечер ќе пријде комбе за промена на смена (ако е ноќна смена)? Овие практични детали се клучни за непречено работење, затоа што и најдобрата локација може да биде проблематична ако пристапот е лош.

4. Регистрација на фирма: правна форма, документи и постапка

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

За да отворите тобако, најпрво мора да основате правен субјект – поедноставено друштво,  трговско друштво или трговец поединец – преку кој формално ќе го вршите бизнисот. Без регистрирана фирма, не можете да добиете лиценци, да издавате фискални сметки, ниту легално да набавувате акцизни стоки како цигарите.

Избор на правна форма: Најчести опции се:

• ДООЕЛ (Друштво со ограничена одговорност – едно лице) или ДОО (со повеќе содружници): Ова е форма на фирма со сопствен правен идентитет и ограничена одговорност на сопственикот. Бара минимален основачки капитал од 5.000 евра во денарска противвредност. Капиталот не мора да биде веднаш уплатен целосно – според Законот за трговски друштва, може да се уплати дел при основање, а остатокот во рок до една година, но мора да се обврзете за таа сума. Овој капитал служи како гаранција на фирмата и може да се искористи за трошоци на бизнисот (на пр. залиха стока) откако ќе се ослободи. Предност на ДООЕЛ е што ако бизнисот банкротира, вие како основач не одговарате лично со свој имот, туку до износот на вложениот капитал. Исто така, полесно е да се прошири сопствеништвото или да се продаде фирмата ако треба. Недостаток е што процесот на основање е малку подолг од трговец поединец и потребен е капитал.
• Трговец поединец (ТП): Ова е физичко лице со регистрирана дејност, често наречено и „самостојна дејност“. Нема барање за минимален капитал – доволно е да се регистрирате во Централниот регистар. Процедурата е поедноставна и евтина. Меѓутоа, како трговец поединец немате ограничена одговорност – вие и бизнисот сте правно ист субјект, па во случај на долгови одговарате со целиот ваш личен имот. За мал дуќан/трафика, некои луѓе почнуваат како ТП заради поедноставноста и помало административно оптоварување (сметководство, годишни сметки и сл.), но како што расте работата често преминуваат во ДООЕЛ заради заштита на личниот имот и полесно делегирање (вработување работници како ДООЕЛ е пофлексибилно, иако и ТП може да вработува).

Најсоодветен облик (не често застапен) е поедноставено друштво ПДОО:

• ПДОО е новововедена форма на трговско друштво, наменета за олеснување на основањето на бизниси од страна на претприемачи со ограничени финансиски средства. Може да се основа од најмногу три физички лица, со минимален основачки капитал од 1 евро. Влоговите се уплаќаат исклучиво во пари, и регистрацијата се врши откако влоговите се целосно уплатени. ПДОО има обврска да формира задолжителна резерва, во која се внесува една четвртина од добивката, намалена за загубата од претходната година.

Процедура за регистрација: Регистрацијата се врши во Централниот регистар на РСМ – тоа е едношалтерскиот систем за сите видови фирми. Еве ги чекорите накратко:

1. Подготовка на документи: За ДООЕЛ, ќе ви треба Изјава за основање (ако е еден основач) или Договор за основање (ако се повеќе содружници). Овој акт ги содржи името и седиштето на фирмата, дејностите, капиталот, управителот и сл. (Практично, адвокат или овластен регистрационен агент обично го подготвува овој документ за вас според ваши насоки). За ТП, се поднесува пријава со лични податоци и опис на дејност. Во двата случаја потребни се копии од лична карта или пасош за основачот/ите (за странци и преведени документи не постари од 30 дена). Доколку основате ДООЕЛ, пред поднесување мора да депонирате барем дел од капиталот на привремен банкарски акаунт и да приложите уплатница. Минималниот паричен влог (ако не внесувате опрема) е 5.000 евра – тоа се околу 307.500 денари.
2. Резервација на име: Проверете дали посакуваното име на фирмата е слободно. Името мора јасно да се разликува од постојни фирми. На шалтер во Централен регистар или online, можете да направите проверка на назив. Пр. ако сакате да се вика „Тобако Траде ДООЕЛ Скопје“, проверете да нема веќе „Тобако Трејд“ или слично. Обично, проверката и резервацијата може да се направи во ист ден.
3. Поднесување на пријава: Со подготвените документи, посетете го Централниот регистар (во Скопје главната канцеларија е во центар) или овластен регистрационен агент (најчесто адвокат) кој електронски ќе ги поднесе. Пополнувате образец за регистрација, приложувате:
   • Основачки акт (изјава/договор) заверен,
   • Копии од лични документи,
   • Доказ за уплатен капитал (за ДООЕЛ),
   • Шифра на дејност: Мора да наведете примарна дејност според Националната класификација на дејности (НКД). За продавница за цигари одговара дејноста „Retail sale of tobacco products in specialized stores“ (на македонски тоа спаѓа под трговија на мало со тутунски производи; проверете го точниот број на шифра НКД – веројатно 47.26). Освен примарната, можете да наведете и општа клаузула дека фирмата може да врши и други дејности незабранети со закон. Ова е корисно – на пример, да не морате подоцна да додавате дејност ако решите да продавате и пијалаци, списанија или слично.
   • Уплатници за платени такси: административна такса и судска такса за регистрација (не се високи, неколку илјади денари).
   • Изјава за примена на општ акт и изјава на иден управител дека ја прифаќа функцијата (овие се стандардни формулари).
4. Добивање решениe и документи: Во рок од неколку работни дена (најчесто 1-3 дена) Централниот регистар издава Решение за регистрација и извод од трговскиот регистар со вашиот матичен број на компанија (ЕДБ и ЕМБС). Со тоа формално постои вашата фирма. Потоа:
   • Ако сте ДООЕЛ, со решението одете во банка да отворите трајна сметка на фирмата (привремената се затвора). Банката ќе бара решението, договор со управител, печат (ако користите) итн.
   • Пријавете ја фирмата во УЈП (даночна управа) за ДДВ обврска ако очекувате промет над 2 милиона ден годишно, и во други регистри ако е потребно (за трговија на мало обично нема посебен регистар освен ако продавате акцизни добра, што ќе опфатиме подолу).
   • Како работодавач, регистрирајте се во Агенција за вработување и фондови (доколку веднаш ќе вработувате) – има рок од 3 дена пред започнување на првиот работник да се поднесе пријава за осигурување.

Регулаторни посебности за трговија: За дејност трговија на мало, Законот за трговија бара да имате соодветен простор и опрема според нормативи. Во некои случаи, општините издаваат одобрение за почеток со работа на продажен објект, потврдувајќи дека просторот ги исполнува минималните технички услови (хигиенски услови, безбедност, противпожарна заштита, санитарен јазол ако е потребно, вентилација и сл.). За мал киоск, овие услови се сведени, но за дуќан може инспекциите да бараат да видат дека имате противпожарен апарат, основна прва помош, соодветно осветлување, и дека просторот е легален (имате договор за закуп или тапија ако е сопствен). Пред стартот, информирајте ја и општината за предвиденото работно време на објектот – во Скопје обично се поднесува известување за работно време, особено ако ќе работите во недела или ноќе.

Во однос на временска рамка – регистрацијата на фирма може да се заврши за околу една недела, ако документите се во ред. Планирајте го ова навреме, бидејќи без фирма не можете да аплицирате за следните дозволи.

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

5. Дозволи и лиценци: тутунски производи, алкохол, лотарија и дополнителна стока

Откако имате регистрирана фирма и локација, потребно е да обезбедите специфични одобренија за дејноста – особено затоа што продажбата на тутунски производи и приредување игри на среќа (лотарија) се законски регулирани области.

Лиценца за продажба на тутунски производи: Во Македонија, прометот на цигари и другите тутунски производи подлежи на законска регулатива (Закон за тутун, производи од тутун и сродни производи). Добрата вест е дека нема посебна сложена постапка за малопродажба – секоја фирма регистрирана за трговија на мало може да продава цигари, под услов да ги набавува од легални дистрибутери (со платена акциза) и да ги почитува ограничувањата (забрана на продажба на малолетници, соодветно обележани пакувања со акцизни маркички итн.). Законот пропишува дека со промет на тутунски производи може да се занимаваат само правни лица регистрирани за тоа во трговскиот регистар – што значи, вашата фирма треба во дејностите да ја има внесено трговијата на тутунски производи (што веројатно сте го направиле при регистрација, како што напоменавме во точка 4). Нема посебна „лиценца за продавница за цигари“ која се добива од Министерство, туку самата регистрација на дејноста е доволна. Сепак, практично, дистрибутерите може да побараат да им доставите доказ дека имате регистрирана фирма со соодветна дејност пред да склучат договор за снабдување. Исто така, мора да се придржувате до акцизните правила: сите пакувања цигари мора да имаат валидна акцизна маркичка; не смеете да продавате шверцувана стока без платена давачка – пазарната инспекција врши контроли и има строги казни. Затоа, набавувајте само од официјални увозници/дистрибутери (повеќе за снабдување во точка 7).

Одобрение за лотарија (игри на среќа): Многу трафики остваруваат добар дел од прометот преку продажба на инстант лотарија (гребки), Лото, Кено и слично. Во Македонија Државна лотарија е главен приредувач на овие игри. За да продавате лотариски билети или да примате уплати за Лото, треба да станете овластено уплатно место на Државна лотарија. Постапката обично подразбира:

• Контакт со Државна лотарија (директно со нивната служба за продажна мрежа) и аплицирање за продажно место. Тие ќе ве информираат за условите – обично основно е да имате регистрирана трговска фирма и соодветен објект (киоск или дуќан) во кој може да се реализира продажбата.
• Договор: Ако ги исполнувате условите, ќе склучите договор со Државна лотарија како нивен партнер-продавач. Во договорот се уредуваат провизиите (вообичаено уплатното место добива процент од продажбата на лоза/билети), условите за чување и враќање на неселектуваните лозови, начинот на уплата на парите и исплата на помали добивки, итн.
• Опрема: Лотарија обично обезбедува одредена опрема – на пример, терминал или таблет за проверка и уплата, рекламни материјали (постери, налепници „овде можете да купите лоз“), па дури и каса или фиока за чување на лозовите. Инстант лозовите (гребките) ќе ви ги доставуваат периодично, и водите евиденција колку сте продале. За Лото 7/Кено, можеби ќе треба компјутерски приклучок или интернет конекција до нивниот систем.
• Посебни услови: Дали ви треба лиценца од Министерство за финансии за да приредувате игри на среќа? Во овој случај, не – таа лиценца ја има Лотарија како приредувач, а вие сте само продажно место. Но сепак, Државна лотарија мора да ве внесе во својата мрежа официјално. На нивниот веб сајт (loto.mk) има дел „Уплатни места“ каде се прикажуваат сите активни продажни точки.
• Возрастово ограничување: Имајте предвид, исто како и за цигари, малолетници не смеат да купуваат лозови, лото и слични игри. Законот за игри на среќа забранува лица под 18 години да учествуваат. Така што, доколку продавате лотарија, вашиот продавач треба да бара лична карта од помлади лица кои сакаат да купат лоз или да уплатат лото, слично како за цигари.

Лиценца за продажба на алкохол Согласно Законот за трговија, секој трговец кој врши продажба на алкохолни пијалаци мора да поседува лиценца издадена од Министерството за економија на Република Северна Македонија. Оваа лиценца е задолжителна за сите објекти, вклучително и киосци, кои сакаат да продаваат алкохолни пијалаци. Продажбата без соодветна лиценца е казнива со глоба од 5.000 евра за правното лице . Продажбата на алкохолни пијалаци на лица под 18 години е строго забранета. Прекршувањето на оваа одредба се санкционира со високи глоби и може да доведе до одземање на лиценцата за продажба

За добивање на лиценца за продажба на алкохолни пијалаци, потребно е да се поднесе барање до Министерството за економија. Барањето треба да содржи:

• податоци за правното лице или трговецот поединец,
• опис на продажниот објект,
• докази за исполнување на минимално-техничките услови,
• доказ за регистрација на дејноста

Дозволи за дополнителна стока: Вообичаено трафиките/тобако-продавниците покрај цигари држат:

• Весници и списанија,
• Грицки, бонбони, чоколади,
• Безалкохолни пијалоци, сокови, вода,
• Кафе за носење (вендинг апарат или термос),
• Картички/ваучери за мобилен дополнување, eлектронска платежна услуга и слично,
• Понекогаш и алкохолни пијалаци (пиво, енергетски пијалаци, жесток алкохол во помали шишиња).

За секоја категорија проверете дали треба посебна дозвола:

• Весници/списанија: Нема посебна дозвола, но ќе треба да склучите договор со дистрибутер на печатени медиуми (на пр. „Нова Македонија“ или други кои вршат дистрибуција) за да ви носат дневни весници, списанија. Обично функционира на консигнација – ви носат одреден број примероци, вие продавате и непродадените ги враќате, плаќајќи само продаденото.
• Храна и пијалоци: За пакувани грицки и пијалаци не ви треба посебна дозвола (тоа спаѓа под трговија на мало со прехранбени производи). Но ако ќе продавате алкохолни пијалаци, до скоро постоеше ограничување на работното време (алкохол смеше да се продава само до 19ч зимно / 21ч летно време), и требаше посебна дозвола за продажба на алкохол. Во декември 2021 таа забрана беше укината, па сега пак може да се продава алкохол во продавниците без временско ограничување. Сепак, останува законската забрана за продажба на алкохол на малолетници (под 18) – ова мора строго да го почитувате и за тоа исто така се казнува. Значи, може да додадете и пиво/жесток алкохол во понудата ако има побарувачка (особено ако работите до доцна ноќе), но обучете ги вработените да бараат документ за возраст.
• Дополнителни услуги (уплати, сметки): Некои трафики нудат платежни услуги – уплата сметки, дополни кредит за телефони преку системи како Касис, PayNet и сл. За ова ќе треба договор со тие оператори и со банка за ПОС терминал евентуално. Ова може да ви носи мал приход од провизии и привлекува муштерии, но стартувајте го откако ќе се уигра основниот бизнис, бидејќи додава комплексност.

Здравствени и санитарни дозволи: Бидејќи не ракувате со расиплива храна (освен пакувани артикли), нема да ви треба посебна санитарна дозвола од Агенција за храна (таа би требала ако печете хот-дог, правите сендвичи или слично, што обично не е случај во класична тобако-продавница). Сепак, од хигиенски аспект, објектот треба да биде чист, да има пристап до тоалет за персоналот (ако е дуќан, обично има заеднички санитарен јазол во објектот или сопствен, ако е киоск – мора да користите јавен тоалет или близу кафуле по договор). Проверете со санитарна инспекција дали бараат решение за исполнување минимум технички услови – тоа најчесто важи за угостителски објекти, но добра пракса е да имате барем едно средство за дезинфекција, течна вода (ако нема, влажен санитарен прибор за раце) и сл.

Во кратки црти, клучно е на време да обезбедите партнерства и согласности:

• Со Државна Лотарија за лотарија,
• Со големите дистрибутери за цигари (тие често и ќе ве водат низ законските барања, бидејќи и ним им е важно да работите легално),
• Да пријавите во Централен регистар и општината сè што продавате, за да нема подоцна изненадувања при инспекција („ова го немате во дејност впишано“ или сл.).

Во продолжение, ќе зборуваме за тоа како да се опреми објектот и од каде да ја набавувате сета таа стока легално и поволно.

6. Опремување на објектот (инвентар, безбедност, системи)

Откако ги завршивте бирократските работи, време е да го опремите вашиот киоск/дуќан за да може практично да работи. Опремата треба да овозможи ефикасна продажба, безбедност и усогласеност со законските барања (како издавање фискални сметки).

Распоред и инвентар: Во еден тобако-објект, просторот е мал и секој метар треба паметно да се искористи. Најчесто распоредот е:

• Каса и пулт: Ова е местото каде се врши наплатата и каде продавачот стои/седи. Треба да има доволно голем пулт за сместување на фискалната каса, ПОС терминал (доколку нудите плаќање со картички), како и работен простор за вработениот (да може да спакува кеси, да провери лозови, итн.). Обично пултот е затворен кон страната на муштеријата со стакло или плексиглас – во киосци често се користи лизгачко прозорче за размена на пари и производи, додека во дуќан може да има отворен шалтер.
• Рафици за цигари: Зад касата, на ѕидот, се поставуваат специјални полици или ормари за цигари. Овие рафтови треба да имаат повеќе прегради (цигарите ќе ги наредите по брендови и видови). Многу често големите дистрибутери (како Филип Морис, Империал) ви даваат брендирани поличиња или цели ормари со нивното лого, бесплатно, доколку продавате нивни производи. Сепак, според закони за огранучување на рекламирање на тутун, не смеете пренагласено да рекламирате цигари – дозволено е да ги изложите производите и цени, но не и да истакнувате големи реклами на надворешниот дел. Затоа, внатрешните рафтови се решение. Проверете да бидат соодветно осветлени (некои имаат лед светла за да се гледаат пакувањата). Во киоск, просторот е тесен, па се користат високи и тесни сталажи.
• Фрижидер(и): Ако продавате пијалоци, неопходен е мал комерцијален фрижидер. Производителите на сокови и пива (Кока Кола, Прилепска пиварница, Скопска пиварница) често даваат на користење брендирани фрижидери доколку држите нивни производи во понудата. Испланирајте место за еден висок фрижидер (со стаклена врата) – тој ќе ви заземе околу 0.5 м² под, но мора да има приклучок за струја. Осигурајте се и дека преку ноќ ќе работи (со цел пијалоците да бидат разладени), па ако е киоск – да не го исклучувате од струја при затворање. Ако имате простор, втор помал фрижидер за чоколади (ладилник) може да користи, но не е задолжително.
• Полички за дополнителни производи: Најдете место за неколку полици или висечки држачи за бонбони, грицки, батерии, запалки и слични ситници кои сакаме да ги изложиме на видливо место (често близу касата како impulse items). За списанија и весници, потребна е посебна полица или држач – обично близу влезот или од надворешната страна на киоскот (ако има таква можност). Весниците мора да бидат заштитени од временски услови, па нека бидат под надстрешница или внатре ако има доволно прозорец за да се гледаат однадвор.
• Склад и резерви: Во многу мали киосци тешко дека ќе имате вистински магацин. Но треба да планирате каде ќе чувате резервни пакувања цигари, дополнителна стока и дневниот пазар. Некои решенија: заклучувачки шкаф под пултот каде има резерва цигари, или простран касетен ормар на дното на рафтовите. Пари и вредни работи чувајте во сеф – набавете мал огноотпорен сеф кој ќе се монтира на под или ѕид. Во него навечер можете да оставате дневен промет (или барем дел од него, заедно со лотарија лозови, ако не носите дома). Сефот треба да биде скриен од поглед на муштериите.
• Останати ситници: Столче за продавачот (особено ако се долги смени, потребно е да седи), корпа за отпадоци, закачалки ако носи јакна, мала клима уред или греалка (киоскот знае да замрзнува зиме и прегрева лете), апарат за кафе (може дел од вашата услуга да биде да продавате и инстант-кафе/нескафе за носење; ако да – треба термос со врела вода или мал апарат, чашки, шеќери). Сето ова се вклопува тетрис-стил во малиот простор, затоа внимателно измерете и набавете опрема по мерка ако е можно.

Фискална каса (POS систем): Законски, мора да имате фискален апарат – уред кој издава фискални сметки и е поврзан со системот на УЈП (Управа за јавни приходи). При опремување, ова е еден од првите уреди што треба да го набавите, бидејќи без него не смеете да почнете со промет. Фискалниот апарат може да биде:

• Класична фискална каса (мал уред со вграден принтер за сметки и ГПРС модул за пренос на податоци до УЈП). Овие се компактни и често користени во киосци. Пример: Daisy Perfect S или Comet, во зависност од листата на одобрени модели од Министерството за финансии.
• POS систем со фискален принтер: Ова е покомплексно решение – се состои од компјутер или таблет со софтвер за продажба, поврзан со сертифициран фискален принтер. Овој систем се користи ако имате огромен асортиман и сакате бар-код скенери, автоматско следење залиха и слично. За мала трафика, не е неопходен – доволен е обичен фискален апарат каде рачно ќе куцате ставки или само ќе внесувате износи под шифра (многу киосци имаат една шифра за „роба“ и една за „цигари“ на пример).
• Фискализација: Пред употреба, апаратот мора да се фискализира – процес во кој го регистрирате уредот во УЈП и тој почнува да праќа податоци за прометот. Фискализацијата ја врши овластен сервисер (продавачот на апаратот ќе ви помогне). Согласно законот, фискализацијата е процес неопходен за пуштање на апаратот во употреба. По фискализација, добивате уникатен број на фискалниот уред и мора секој ден да печатите дневен извештај (т.н. „Z-репорт“) и да го чувате.
• Планирајте каде ќе стои касата – да биде на дофат на продавачот, видлива за муштеријата (за да го следи отчукувањето на цената), и заштитена од дожд/сонце (ако е киоск со отворено прозорче, да не ја намокри дожд). Обезбедете и постојано напојување (струја) и стабилен мобилен сигнал (гпср) за касата.

Опрема за безбедност: Киоскот/дуќанот чува вредна стока (цигари вредни повеќе илјади евра и дневен промет пари). За жал, тие се мета на кражби, особено ноќе. Затоа, инвестицијата во безбедност не е луксуз:

• Видео надзор (камери): Инсталирајте барем 2 камери – една насочена кон муштериите (фаќа лице на секој што приоѓа), и една внатрешна/кон каса (фаќа раце на продавачот и процесот на плаќање). Снимките се корисни во случај на кражба или инцидент. Денес има евтини IP камери кои се поврзуваат безжично и снимаат на DVR или cloud. Осигурете се камерите да имаат ноќен режим (инфрацрвено) за темница. Налепница „Објектот е под видео надзор“ делува и превентивно.
• Алармен систем: Кај киоск, обично се ставаат сензори на вратите/прозорците и еден ПИР сензор за движење внатре. Алармот може да е гласан (сирена) или поврзан со безбедносна компанија која ќе реагира. За дуќан, ако е во зграда, веројатно мора тивен аларм за да не вознемирува околината. Одберете систем со батериско напојување (да работи и кога нема струја).
• Физичко обезбедување: Ролетни и решетки – киоскот треба да има метална ролетна која целосно го затвора отворањето надвор од работното време. Таа штити од провална кражба и од вандализам. Дуќан исто така обично има метални решетки или ролетна на излог/врата. Без ова, ризик е да се скрши стакло и да се ограби.
• Осветлување: Доба безбедност е и добро улично осветлување. Ако вашата локација е темна ноќе, размислете да поставите сопствен рефлектор над излогот/киоскот со сензор на движење – светлината одвраќа крадци и ја подобрува видливоста на камерите.
• Осигурување: Размислете да осигурате ја вашата стока и објект. Постојат осигурувања од провална кражба и разбојништво, пожар, поплава итн. Премијата не е многу висока за мал објект, а може да ви надокнади штета ако, не дај Боже, се случи.

POS терминал за картички: Во денешно време сè повеќе луѓе плаќаат со платежни картички, дури и мали износи. Иако традиционално трафиките работеа само со готовина, препорачливо е да набавите POS терминал за безготовинско плаќање. Банкарските провизии се релативно ниски (обично 1-2% од трансакцијата) и тоа ќе го покриете со вклучување во цените. Достапноста на плаќање со картичка може да ве издвојува од конкуренцијата. Потребно е да аплицирате во банка за POS – банката ќе ви даде уред (жичен или GPRS) и ќе ве обучи како се користи. Поставете јасна ознака „Прифаќаме Mastercard/Visa“ на шалтерот, за муштериите да знаат.

Останати делови од опремата:

• Компјутер/лаптоп: Не е неопходен за самата продажба (освен ако не користите POS софтвер), но ќе ви треба за административни работи – нарачки онлајн, следење на залихи во ексел, печатење етикети итн. Барем лаптоп со принтер во заднина (не мора во самиот киоск).
• Телефон/интернет: Добар мобилен телефон за контакт со добавувачи и можеби за хотспот интернет за лотарија терминал или камера систем. Некои киосци имаат и јавен телефонски апарат, но тоа веќе не е исплатливо во ерата на мобилни.
• Мебел и декорација: Во дуќан, можете да вложите во изглед – естетски полици, брендирани елементи (нпр. голем постер на Marlboro или Camel на задниот ѕид – иако рекламирањето на тутун е ограничено, внатре во продавница смеете да изложите постери со пропишани предупредувања). Сепак, не претерувајте – чист, светол и функционален простор е поважен од украсен.
• Клима уред: За дуќан, климатизацијата е битна (цигарите не треба да стојат на топло, а ни чоколадите). Во киоск, ако нема клима, барем обезбедете вентилатор за лето и греалка (што е безбедна) за зима. Само внимавајте со греалките поради пожарна безбедност.

На крај, направете проверна листа: дали имате сè што е потребно за започнување – од игла до локомотива: фискална каса, хартија за сметки, кеси за купувачи, ценовници, книга на поплаки (законот бара да имате книга за поплаки достапна), прва помош кутија, полнач за телефон (ќе ви притреба), резервни светилки, продолжни кабли, касетофон или радио ако планирате тивка музика за себе, итн. Подгответе го просторот да биде подготвен за инспекција – често пред или веднаш по отворањето ќе ве посети пазарна или трудова инспекција, па нека биде уредно, со истакнати потребни известувања (работно време на врата, забрана за пушење знак внатре, налепница за видео надзор ако имате, и сл.).

Со добро опремен објект, не само што ќе работите според закон, туку ќе создадете и пријатно и безбедно место каде муштериите радо ќе се враќаат.

7. Набавка на стока – снабдувачи, дистрибутери и услови

Со подготвен простор, следен предизвик е да ја наполните продавницата со производи. Клучно е да воспоставите соработка со доверливи снабдувачи и дистрибутери, кои ќе ви ги обезбедат цигарите, пијалоците, билетите и останатата стока по поволни услови и на време.

Тутунски производи (цигари, тутун за пушење, греени тутунски производи): Малопродажбата на цигари во земјава се снабдува директно од овластени дистрибутери/увозници. На македонскиот пазар главни се неколку големи компании:

• „Експанда“ – ексклузивен дистрибутер на Philip Morris (Марлборо и др.). Остварува најголем промет и е дел од топ 5 тутунски компании.
• „Империал Тобако ТКС“ – производи на Imperial Brands, вклучувајќи ги и цигарите Родео, и управува со Тутунски Комбинат Скопје.
• „Прима МК“ – дистрибутер на Japan Tobacco International (ЈТИ – брендови како Winston, Camel). Опфаќа голем дел од пазарот и врши достава низ цела држава.
• „Тотал Тобако Груп“ – увозник/дистрибутер, исто во топ 5.
• Дивизија за цигари на „Пекабеско“ – голем трговец кој освен храна има и сектор за дистрибуција на цигари.
• Други: Има и помали фирми кои дистрибуираат специфични брендови (на пр. „Ибома Трејд“ за Cubans и лулињата, итн.), но главните брендови ќе ги покриете со горните.

Вашата задача е да стапите во контакт со овие дистрибутери. Еве како:

• Истражете контакт: Повеќето имаат канцеларии во Скопје. Пр. Експанда, Прима МК – побарајте телефони на нивните комерцијални служби. Можете и преку нивните веб-страници (ако ги има) или преку репрезентативните брендовски претставништва.
• Регистрирајте се како продажно место: Дистрибутерите ќе ви побараат документи (копија од решението на фирмата, ДДВ број ако имате) и информација за локацијата. Тие обично имаат теренски комерцијалисти кои покриваат одредени општини. Еднаш кога ќе стапите во контакт, тие ќе испратат комерцијалист да ве посети.
• Договор за соработка: Не е нужно формален долгорочен договор – најчесто со секоја набавка имате отпремница и фактура. Но, може да договорите одредени услови: на пример, рок на плаќање (дали плаќате авансно, со достава, или добивате одложено 7-15 дена по фактура), минимална нарачка (дистрибутерот може да инсистира да нарачувате барем X пакети одреден производ), маржа и цена. Цигарите во Македонија имаат фиксни малопродажни цени (одредени со акцизата и ценовник од увозникот, не смеете да ги продавате поскапо од одобрено). Вашата заработка е вклучена во таа цена како трговска маржа. Обично е неколку денари по кутија.
• Достава: Големите дистрибутери имаат своја логистика. Вообичаено, нарачките направени еден ден, се доставуваат наредниот или во договорен распоред (пр. двапати неделно во вашата област). Прима МК и други вршат достава на цела територија, што значи нема да треба сами да одите по роба. Организирајте ги нарачките така да не останувате без залиха на најпродаваните брендови. Почесто барајте помали количини додека не увидите која е побарувачката – подобро да се повтори достава отколку да имате заглавен капитал во непопуларни производи.
• Акцизни маркици и документација: При секоја достава, ќе добиете фактура со набројани производи и сите треба да имаат акцизна маркица. Чувајте ги тие фактури уредно – доколку дојде инспекција и посомнева во некој производ (на пр. маркицата), со фактурата докажувате дека е легален канал. Има високи казни за држење тутунски производи без документи.

Лотарија (лозови, тикети): Ако сте се договориле со Државна лотарија како што опишавме во точка 5, снабдувањето со лотарија е нивна грижа. Тие редовно дистрибуираат нови серии на инстант лозови до продажните места. На пример, кога ќе излезе нова игра „Дијамант“ или „Среќни 7“, претставник од Лотарија ќе ве посети со пакет лозови, ќе направите записник колку примате, и ќе се договoрите за следна средба за да ги раздолжите не продадените лозови. За уплатите на Лото, вие ќе имате терминал кој е онлајн – средствата од уплатите често автоматски одат кон нив, а вашата провизија ви се пресметува и исплаќа периодично (месечно, неделно). Одржувајте добар однос со лотарија претставниците – ако сте вреден продавач (голем промет), може ќе ви дадат поголем рекламен материјал или промоции за клиентите (на пр. наградни игри за продавачите со најмногу лозови продадени итн.).

Весници и печатени медиуми: За дневни весници (Слободен печат, Нова Македонија, спортски, магазини) веројатно ќе соработувате со главниот дистрибутер на печатот. Во минатото тоа беше „Македонска пошта“ па „Табак“ – сега приватни фирми го имаат превземено. Прашајте во некоја постоечка трафика или директно во редакциите кој дистрибуира. Откако ќе стапите во контакт, ќе добивате весници секое утро рано (често дистрибутерите ги делат весниците уште во 5-6 часот наутро, пред отворање). Не заборавајте дека весниците се консигнациски производ – на крај на ден или недела се враќаат непродадените. Водете евиденција, тие си имаат блокови за тоа.

Пијалоци и прехранбени производи: Постојат неколку начини:

• Да набавувате од големи дистрибутери на пијалаци: директно од Скопска пиварница (ако продавате Скопско пиво, Coca-Cola, дистрибутер е Пивара Скопје), од Прилепска пиварница (за Златен Даб, газирани сокови), од дистрибутери како „Кожувчанка“ (вода, сокови), „Свислион“ (чоколади, смоки, десерти – производител на Мед и Шумски плод), „Витаминка“ Прилеп (грицки, чипсови), „Атлантик Трговија“ (дистрибутер за Mars, Snickers, Orbit мастики)… Сите тие имаат комерцијалисти и доставувачи. Плус е што ќе добиете подобри цени (на големо). Минус е што мора да нарачувате минимум количини за достава.
• Да снабдувате од веледрогерии/кашереги: во Скопје има „Кеш и Кери“ продавници (Metro во минатото, денес Vero Cash&Carry, Tinex Cash&Carry). Тие се наменети за да снабдуваат мали трговци. Можете сами со возило да одите еднаш неделно и да купите разни пијалаци, грицки, технички производи (батерии, сијалички) на рабат и така да го полните објектот. Ова е флексибилно ако немате услови за големи нарачки од секој поединечен дистрибутер. Но, цените се малку повисоки отколку директно од фабрика. Пресметајте дали ви се исплати бензинот и времето за тоа – ако обемот ви е мал, може ова да е солуција додека не пораснете.
• Млечни производи, сладолед: Ако планирате да држите сладоледи, „Нестле“ или „Леден Здраво“ дистрибуираат замрзнувачи со сладолед до трафики. За јогурти, чоколадно млеко и сл., треба HACCP услови, но пошто се пакувани, може и преку кеш&кери. Ова не е стандарден дел од тобако, но некои веќе нудат и овие артикли како конвенција.

Услови на плаќање: Кога почнувате нов бизнис, веројатно снабдувачите ќе бараат готовинско или авансно плаќање за првите тури – тие немаат историја со вас. Испланирајте го тоа во буџетот – ќе треба однапред да платите за првата набавка на цигари (што може да биде неколку илјади евра ако земате широк асортиман). Како ќе градите доверба (и редовно ќе си ги плаќате фактурите), така може да ви дадат одложено плаќање на 7, 15 или 30 дена, што значително го олеснува текот на готовина. Не претрупувајте залиха повеќе отколку што реално можете да обрнете (продадете) во тој рок.

Асортиман и залихи: На старт, земете основен асортиман:

• Цигари: сите популарни марки – Marlboro (колку видови што има), Davidoff, Camel, Winston, LD, Rodeo, Partner, West, Slims (Vogue, Sobranie), евентуално хедонистички како Parliament, и не заборавајте тутун за валање (Drina, Skandinavik) ако има побарувачка. Не претерувајте со количина од секоја – земете по неколку станици од вид, видете што се продава првиот месец, па дозирате понатаму. Пакувањата се најчесто по 10 кутији во станица за цигари.
• Дували/електронски цигари: Денес се присутни уредите IQOS и слични (тутунски производи без чад – HEETS) и електронски цигари/веипови. Законски се дозволени (со истите ограничувања како цигари). Ако пазарот во вашето маало бара, снабдете и од нив (Philip Morris преку Експанда ги дистрибуира HEETS). Никотински ќесички (snus) беа популарни, но се забранети за продажба од 2022, па не смеете нив да ги продавате.
• Лотарија: тука Лотарија ќе ви даде определени количини. Држете ги видливо, но зад стакло – многу трафики имаат држач за гребки на шалтер, но под провидна плексиглас плоча за да не бидат достапни директно до муштеријата.
• Весници: од секој дневен по неколку примероци (оние што не се продаваат ќе ги вратите).
• Пијалоци: вода малa, вода голема, неколку најпопуларни газирани (кока-кола, спрајт, фанта, швепс), сокови во лименка, енергетски пијалаци (Red Bull, Shark, Black), и секако пиво (Скопско, Златен даб – и во лименки и шишиња ако имате кого да купува), можеби 1-2 жестоки алкохоли од 100ml (виски, ракија – тоа често се продава во трафики ноќе). Алкохолот држете го под клуч или барем зад пулт за да не биде самоуслужен.
• Грицки и слатки: чипс (10-тина најбарани вкусови), смоки, кикирики, чоколади (околу касата), бисквити, мастики (Orbit, Airwaves), бонбони (хуго, евкалиптус) и слично. Ова најчесто го земате од кеш&кери за почеток.
• Дополнителни: батерии (AAA и AA – луѓето знаат да побараат за далечинско итн.), запалки (ефтините Cricket или Токаи), прибор за пушачи (филтри, лули, ризли – ако има барање).
• Ценовници: Со законот за заштита на потрошувачи, треба да имате цени истакнати. За цигари може да држите официјална листа (увозниците често ви даваат ценовник). За други производи можете да ставите етикетички. Осигурајте се дека цените се точни и ажурирани ако има промена на акцизи.

Управување со залиха: На почеток ќе научите од искуство. Водете бележник или excel каде ќе запишувате што се продава брзо (да надополните порано) и што стои (можеби да намалите нарачки). Цигарите имаат долг рок (години) така што тоа не е проблем, но пијалоците, грицките имаат рокови – ротирајте ги (first in, first out). За лотарија гребки, следете кои серии ви остануваат за да ги раздолжите навреме (Лотарија објавува кога завршува играта, па да немате неважечки лозови).

Односите со снабдувачите се партнерски: добро организирано продажно место им одговара и ним. Поради тоа, тие ќе ви помогнат со совети: комерцијалистот од Прима МК ќе ви каже „оваа нова цигара слабо оди, не земајте многу“, или оној од Пивара ќе ви остави промо фрижидер ако ветите изложеност. Гледајте редовно да плаќате што земате – ако доцните, во иднина ќе ви бараат однапред и ќе е полошо за вашата ликвидност. Исто така, прашувајте ги за акции и попусти: на пример, ако набавите цел картон од 50 шишиња сок може ќе ви дадат 2 гратис. Тие ситници ќе ви ја подобрат маржата.

На крај, имајте секогаш план Б: ако главниот дистрибутер доцни или штрајкува, знаете ли алтернативен? (Пр. ако утре нема Слободен Печат заради дистрибуција, да земете неколку од трафика од другар, чисто да не останете без ниеден примерок). Складирајте со резерва: барем една – две дополнителни станици цигари од најпродаваните чувајте „за секој случај“. Клиент кој секојдневно кај вас купува Marlboro Gold ќе очекува секогаш да го имате; ако двапати нема – ќе почне на друго место да оди. Значи, управувајте мудро со снабдувањето, и вашиот тобако ќе биде секогаш полн со тоа што им треба на муштериите.

8. Вработување на персонал: смени, неделен труд, права и обврски

Доколку планирате сами да работите, дел од ова поглавје можеби не ве засега – но вообичаено, особено за објект со подолго работно време, ќе треба да ангажирате продажен персонал. Трите смени и работата во недела носат посебни законски услови кои мора да ги запазите.

Планирање на смените: „Три смени“ сугерира дека објектот ќе работи 24 часа дневно (или барем долги 18-20 часа, што пак бара 3 групи работници на ден). Класична организација би била:

• 1**. смена:** 07:00 – 15:00 часот,
• 2**. смена:** 15:00 – 23:00 часот,
• 3**. смена:** 23:00 – 07:00 часот (ноќна).

За покривање на 7 дена во неделата со вакви смени, неопходни се најмалку 4 до 5 вработени (со ротирање). Зошто? Еден работник по закон има 40 работни часа неделно ако е полно работно време. Во три смени дневно има 3×8 = 24 часа, или 168 часа неделно за покривање. Ако имате 4 работници со 40-часовна работа, тоа е 160 часа – што не го покрива целосно. Затоа или се вработуваат 5ти/6ти човек, или некој работи повеќе часови (претворено во прекувремено, што е ограничено). Практично, за 24/7 дуќан, оптимално е 6 лица (по двајца на смена, за да има и паузи и сигурност). Но многу трафики функционираат и со 4 лица така што секој работи по 12 часа во смена * па два дена одмор, што легално не е по закон, но се случува во пракса. Како совесен работодавач, треба да го почитувате Законот за работни односи – редовно работно време не смее да надмине 40 ч. неделно и дневно 8 ч. (со можност за 8+2 прекувремени во исклучок). Исто така, по закон секој работник има право на дневен одмор од минимум 12 часа без прекин и неделен одмор од минимум 24 часа (односно 1 слободен ден) – во трговијата сега неделен одмор се предвидува да е недела освен ако е исклучок. Можете да организирате распоред со ротации: пр. 1ва смена, па 2ра, па слободни денови, и потоа 3та смена итн., за да не работи никој постојано ноќна (ноќниот труд е потежок физички и психички).

Работа во недела – правни аспекти: Со измените во законодавството од 2021, неделата стана претежно неработен ден за трговијата. Меѓутоа, има исклучоци. За малопродажба како вашата, дозволена е работа во недела под одредени услови:

• Ако вие како сопственик самостојно работите тој ден во продавницата (без вработени) – тогаш тоа е дозволено. Ова е однапред предвиден исклучок: мали продавници каде трговијата ја врши лично сопственикот можат да работат во недела.
• Ако објектот се наоѓа во специфично туристичко место определено со закон или во склоп на бензинска пумпа или трговски центар над 8000 м² – тогаш исто спаѓате под исклучок, но ова најверојатно не е случај за вас (ова се однесува на молови и слично).
• Ако нема исклучок, тогаш за работа во недела мора да пријавите во надлежните органи и да платите посебен надоместок (2% од годишен приход остварен во недела). Ова важи за поголеми трговци (на пр. ланци во молови). За мал киоск тоа е обично непрактично.

Што значи ова на дело? Ако имате вработени, формално не смеете да ги ангажирате во недела, освен ако не исполнувате услов (бензинска, туристичка зона). Решенија во пракса:

• Или не работите во недела воопшто (многу маркети веќе затвораат недела),
• Или сами (како газда) ја држите смената во недела,
• Или се обидете да добиете статус на продавница во туристичко место – Скопје не се смета за туристичко место освен можеби Старата Чаршија за сувенири, но тоа е специфично.
• Алтернатива е да добиете дозвола како „дежурна трафика“ – но тоа законски не постои јасно, повеќе беше пракса порано.

Ако сепак некако работите со работници во недела (дали под исклучок или со прекршување – што не го препорачуваме), должни сте да им платите 100% повисока дневница за тој ден и да им дадете слободен ден во следните 7 дена. Тоа значи двојно плаќање за недела. Истото важи и за државни празници.

Надоместоци и услови за ноќна и сменска работа: Ноќната смена (работа помеѓу 22:00 и 6:00) носи законски додаток на плата. Вообичаено, во приватниот сектор се применува додаток од 35% на час за ноќна работа, освен ако колективен договор не предвидува повеќе. Тоа значи, часовите што вашиот работник ги работи во 3-та смена треба да бидат платени со 35% поголема саатница. Исто така, за сменска работа (ротирање смени) се признава мал додаток (на пр. 4%). Овие додатоци се законско право на работникот. При пресметка на плати, сметководителот ќе ви помогне да ги вклучите.

Договори за вработување: Секое лице што ќе го ангажирате мора да има писмен договор за вработување според Законот за работни односи. Може да биде на неопределено време (сталан) или определено (ако сакате пробен период или сезонски работник). Договорот ја дефинира платата, работните часови, описот на работата (продавач во трафика), правата (годишен одмор, боледувања) и обврските (чување на имот, касата да се штима итн.). Пред работникот да започне со работа, морате да го пријавите во Агенција за вработување и фондовите – електронски се поднесува М1/М2 образец. Непријавен работник („на црно“) носи огромни глоби и забрани, па не си играјте со тоа. Дури и ако некој „помага само еден ден“, формално треба да е на договор.

Минимална плата и плати: Минималната плата во 2025 изнесува околу 20.000 денари бруто (околу 18.000 нето, зависно од последните усогласувања). За продавачите во трафика можете да предвидите почетна плата околу или нешто над минималната, плус додатоци (ноќна, недела). Конкуренцијата за работна сила е голема (многу маркети бараат касиери), па обидете се да понудите фер услови – тоа ќе ви гарантира задржување на обучен кадар. Платата мора да се исплаќа најдоцна до 15-ти во месецот за претходниот месец.

Работно време и паузи: Со оглед на тоа дека работи сам вработен во смена, треба да се организира паузата. Согласно законот, за 8-часовно работно време следува најмалку 30 минути пауза. Во трафика, тешко е работникот да ја напушти работната позиција – затоа обично прават пауза „наизменично“ кога нема гужва или ако има втор работник (што ретко е случај во киоск). Бидете свесни за ова – можеби договорете некој од соседните дуќани да „припази“ 5 минути ако треба вашиот продавач да отиде во тоалет итн. Ова се практични детали од голема важност.

Права на вработените: Освен платата, вработените имаат право на платен годишен одмор ( најмалку 20 работни дена годишно за полно работно време). Мора да им го овозможите користењето на одморот, обично надвор од сезоната или ротирано за да не затворате дуќанот. Имаат право на боледување – тогаш Фондот за здравство покрива дел од нивната плата, но првите 7 дена обично паѓаат на товар на работодавачот во приватен сектор. Затоа, планирајте како ќе покриете смена ако некој се разболи – можеби вие како газда ќе влетате, или ќе имате список на хонорарци за замена.
Трудовата инспекција има надлежност да проверува услови: дали им се почитува работното време (пр. да не работат по 12 ч без пауза секој ден), дали имаат неделен одмор, дали е исплатена минимално плата и сл. Исто така, мора да почитувате безбедност и здравје при работа – за мал објект, тоа значи да им обезбедите основни услови (греење, вода или средство за хигиена, стол за седење, заштита од временски услови ако е киоск). Законски треба да изработите Акт за оценка на ризик за работното место (го прави стручно лице или фирма за безбедност при работа) – во него се опишуваат ризици (лизгање, грабеж, пожар) и мерки. Ова е задолжително за секој работодавач, па макар имал и 1 вработен.

Обврски на вработените: Треба да воспоставите јасни правила: доаѓање на време (прекаснување не смее, особено ако сте 24/7, смената мора да се предаде точно), одговорност за готовината (на крај на смена да направат пресек на каса, да предадат пари; ако фали – како се постапува?), однесување кон муштериите (љубезност, проверка на лична карта за млади купувачи на цигари/алкохол), одржување хигиена во и околу објектот (и киоск треба да се измете и исчисти излог), носење на работна облека ако им дадете (може униформа или барем маица со логото на дуќанот). Овие правила може да ги ставите во Правилник за работа на фирмата и да ги запознаете работниците.

Особено важно – безбедност при ноќна смена: Ако ќе имате ноќна смена со вработен, размислете за дополнителни мерки: во некои 24/7 трафики, ноќе се работи зад затворена врата и само преку шалтерче (за да не може некој насилен да влезе лесно). Поставете паник-тастер поврзан со алармна компанија за работникот да притисне ако има обид за грабеж. Обучете ги да не влегуваат во расправии со разбојници – материјалното нека оди, човечкиот живот е поважен. Осигурете се дека барем две лица се присутни ноќе ако областа е ризична – или еден работник + обезбедување во близина. Ова не е законска обврска, туку ваша превентивна безбедносна мерка.

Плаќање придонеси и даноци: Кога имате вработени, секој месец треба да пресметате и платите придонеси (пензиско, здравствено) и персонален данок од нивната плата. Најчесто ангажирате сметководствен сервис кој го прави ова. Како микро фирма, имате опција и за едноставна даночна регулација – ако годишниот приход ви е под одреден праг, можете да плаќате данок на вкупен приход наместо на добивка, но тоа не влијае на плати. Консултирајте се со сметководител за најповолниот модел (дали ДДВ обврзник или не, слично).

Накратко, како газда ќе имате обврска да бидете и мал HR менаџер: да ги најдете вистинските луѓе (по можност чесни, љубезни и одговорни), да ги обучите, да ги мотивирате (можеби со некој бонус ако остварат таргет на продажба) и да се погрижите да работат во сигурни услови. Добриот продавач во тобако е огромен адут – гради база на лојални муштерии, води сметка за залихи („шефе, ни се троши Parliament, треба да нарачаме“), и внимава на објектот како на свој. Затоа, избирајте внимателно и постапувајте според закон, за да избегнете спорови (секој вработен може да тужи ако не му се исплати тоа што му следува). Кога сè е регуларно, и атмосферата ќе биде подобра.

9. Фискализација, работно време и останати регулативи

Во завршниот чекор, потребно е да ги усогласите сите преостанати правни и оперативни детали пред отворање:

Фискализација и даночни обврски: Како што споменавме, фискалниот апарат мора да биде активиран (фискализиран) пред да издадете прва сметка. Откако ќе го набавите, овластен сервисер ќе го поврзе со системот на УЈП. Потребно е да поднесете образец до УЈП за регистрација на фискалниот уред на вашата фирма (ова обично го прави сервисерот електронски) и да платите еднаш годишно надоместок за ГПРС услугата. Без фискална каса нема легална продажба. Секоја трансакција треба да помине низ касата и муштеријата да добие фискална сметка. Чувајте копии од дневните извештаи (Z-репорти) 3 години, како што пропишува законот. УЈП инспектори ненадејно контролираат – најчеста контрола е дали издавате фискални сметки за секој промет. Ако се фатите во прекршок (неиздавање сметка), глобите се драконски (може и затворање на објектот на 15 дена и казна од неколку илјади евра). Затоа, едноставно правило: секоја продажба, без разлика колку мала (макар и 10 денари мастика), мора да биде проследена со фискална сметка и да им се даде на купувачот. Обучете ги и вработените за ова – не смее да има „се знаеме со муштеријата па нема да му чекирам“, тоа не смее. Системот на УЈП real-time или периодично прима податоци – не ризикувајте.

Работно време и пријавување: Вашето работно време треба да го усогласите со законските ограничувања и да го пријавите/истакнете:

• Пријавување во општина: Според Закон за трговија, доколку работите во недела и празници (под исклучок), мора да го пријавите работното време во недела до надлежните (член 26 од ЗТ). Тоа значи да доставите известување до општината дека ќе работите (пример: „работно време Пон-Саб 0-24ч, Недела 0-24ч согласно член … како сопственик“). Доколку неделата нема да работите, пријавете нормално Пон-Саб, а за недела дека е неработен ден.
• Истакнување: На видно место (на влезот или излогот) поставете табла или налепница со работното време за секој ден. Тоа го бара пазарна инспекција. Ако имате пауза во денот, и неа наведете ја.
• Почитување: Држете се до тоа време – доколку пишува до 23ч, не смеете по тоа време да услужувате муштерии. Ако сакате да го менувате работното време (на пример, одлучите да не работите трета смена привремено), известете ја општината повторно и сменете ја таблата.

Забрани за пушење во објектот: Иронијата – продавате цигари, но законот за заштита од пушење забранува пушење во сите затворени јавни простори, вклучително продавници и киосци. Значи, ниту вработените, ниту муштериите не смеат да пушат внатре во објектот. Треба да имате истакнат знак за забрана на пушење. Казните за дозволување пушење во локал се високи (и за вас и за физичкото лице што пуши). Затоа, направете ја трафиката зона без чад – пушењето нека биде надвор.

Забрана за продажба на малолетници: Ова го нагласивме, но да повториме бидејќи е законска обврска: Забрането е да се продаваат цигари, електронски цигари, тутунски производи без чад, билни смеси за пушење, па дури и никотински кесички на лица под 18 години. Истото важи и за алкохол и за лотарија. Треба да побарате лична карта од секој купувач кој изгледа младолик (под 25 години на пример) за да проверите полнолетство. Ова мора да го сторат и вашите вработени – ако инспектор (или новинар под прикритие) утврди продажба на цигари на малолетник, глобите се екстремни и може да следува и забрана за работа. Затоа, истакнете јасно известување: „Забранета продажба на тутунски производи и алкохол на лица под 18 години“. Обично налепница од Министерство за здравство има за ова – набавете ја и залепете ја на видно место.

Регулатива за рекламирање: Законот за огранучување на употреба на тутун исто така забранува рекламирање на тутунски производи во јавност. Како тоа ве засега? Не смеете, на пример, да поставите огромен билборд „Најевтини цигари овде“ или да делите флаери за цигари. Внатре во продавницата смеете да ги изложите кутиите и цените. Надвор, многу трафики имаат назив „Тобако“ или „Трафика“ што е во ред – тоа не е бренд реклама, туку опис. Ако поставите лого од Marlboro на неонски знак надвор, тоа би било прекршок. Производителите тоа го знаат, па не ни нудат веќе такви реклами (за разлика од минатото). Истото важи и за лотарија – смеете да ставите нивно лого „Лото“ или „Гребни и добиј“, тоа дури е пожено за да привлечете играчи, бидејќи игри на среќа смеат да се рекламираат умерено (со дозвола). Убаво е да имате висок рекламен тотем или светлечка реклама што го означува вашиот објект (особено ако работите ноќе). За таа реклама, обично треба одобрение од општината (плаќа се годишна такса според големина на фирма). Посоветувајте се со секторот за комунални работи – најчесто мала светлечка табла на дуќан си плаќа некоја симболична сума годишно.

Отпад и екологија: Иако малопродажба, треба да постапите согласно propisите за амбалажен отпад. Тоа значи, сите картонски кутии од стока треба да ги селектирате – картон од цигари, гајби од пиво. Може да склучите договор со компанија за управување со пакување (на пр. Пакомак) – за мало дуќанче ова е минимален трошок, но ги покрива законските обврски за рециклирање. Исто така, пластичните кеси – Македонија воведе наплата на пластични кеси (15 денари) и тие мора да бидат биоразградливи. Нарачајте кеси од добавувач што ги изработува согласно правилник (т.н. платени каси). Инспекција знае да проверува и за ова.

COVID-19 и слични мерки: Овој период се надеваме пандемии нема, но ако има било какви вонредни мерки (маски, дистанца), како трговски објект ќе треба да ги почитувате. Трговските инспектори проверуваа многу за мерки во 2020-2021, па чисто знајте дека треба да реагирате на такви владни уредби навремено (пример, да ограничите број на муштерии внатре, да обезбедите средство за дезинфекција на влез и сл., ако пак се актуелизира такво нешто).

Инспекциски надзор: Ќе бидете предмет на надзор на повеќе инспекции:

• Пазарна инспекција: ги проверува цените (дали се истакнати), мерките (ако продавате нешто на парче), дали издавате фискални сметки, работно време, дозволи за недела, пушење во објект итн. Имаат право да влезат и да бараат документи.
• Трудов инспектор: проверува договори за вработување, пријави, работно време, дневници (може да бараат список на присутни работници), безбедност при работа (акт за проценка, обука за ПП заштита).
• Санитарен инспектор: може да провери хигиената, особено ако имате прехранбени продукти. Ако продавате храна со поминат рок – казнува. Тие контролираат и забрана за пушење.
• Инспекција за игри на среќа: Државна лотарија си ги контролира своите уплатни места, но и инспекторите од Министерство за финансии може да проверат дали некој приредува игра на среќа без дозвола (во вашиот случај, ако сте се усогласиле со Лотарија, сте покриени).
• Општински инспекторат: тие воглавно заземаат зауземеност на јавна површина – ако вашиот киоск диво се прошири со дополнителна тезга надвор, може да ве казнат. Или ако фрлате отпад околу, комунален ред и сл.

Се ова не треба да ве плаши – доколку ги следите чекорите што ги опишавме и работите совесно и законито, инспекциите нема да ви претставуваат проблем, туку ќе ви помогнат да останете на прав пат.

Заклучок: Отварањето на тобако – од идеја до реализација – е комплексен процес, но со правилна подготовка може да се изведе успешно. Од самиот почеток, вложете труд во информирање и почитување на правилата. Тоа можеби изгледа како многу обврски, но ќе ве спаси од скапи грешки и затворања. Откако ќе тргне работата, фокусирајте се на услужливост, добра залиха и чистота, за да стекнете редовни муштерии. Скопје е голем град со многу можности – дури и во навидум презаситен пазар на трафики, секогаш има место за квалитетна услуга и добар продавач. Со среќа во отворањето и многу успех во идниот бизнис!

>>> Регистрант.мк ви нуди брзо отварање на фирма и поволни услови. Повеќе детали на на  075/638-607, Viber, WhatsApp .<<<

The post Отварање на тобако во Скопје – Чекор по Чекор appeared first on РЕГИСТРАНТ.мк.